De resultaten van onderzoek naar het slavernijverleden in Helmond worden gepresenteerd

Vrijdag 28 juni 2024

Op vrijdagmiddag 28 juni werd het onderzoek ‘Helmond en zijn slavernijverleden’ gepresenteerd. Een verkennend onderzoek naar de rol van Helmondse bestuurders. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat de stad volop profiteerde van de koloniale economie, gebaseerd op de slavenhandel. De gemeente had hierin een faciliterende rol. Het onderzoeksrapport is aangeboden aan onze burgemeester Elly Blanksma.

Aanleiding voor het onderzoek was een motie van de gemeenteraad een jaar geleden. Hij riep op tot een onderzoek naar de precieze rol van de gemeente Helmond in het slavernijverleden.

“Je kunt niet wegkijken”

Het onderzoek is uitgevoerd door Henk Roosenboom (voormalig gemeentearchivaris) en Kim Lempereur (historicus afgestudeerd aan de Radboud Universiteit Nijmegen). De rol van klankbord werd gespeeld door Lia van Zalinge-Spooren, Ger Jan Onrust, Giel van Hooff en Angelie Sense. Het rapport geeft een gedetailleerde analyse van de rol van Helmond Borough in het slavernijverleden en hoe winst werd gemaakt met de slavenhandel. Bovendien leggen de onderzoekers ook een duidelijke link met het heden: “De specifieke manier waarop discriminatie en racisme vorm hebben gekregen in de Nederlandse en Helmondse samenleving is sterk beïnvloed door de erfenis van kolonialisme en slavernij.” Lees het volledige onderzoeksrapport.

Burgemeester Blanksma gaf een eerste reactie op de uitkomsten van het onderzoek. “Wij kunnen onze ogen hier niet van afhouden. Discriminatie en racisme hebben hier hun oorsprong. Dit rapport bespreek ik in het college van burgemeester en wethouders en in de gemeenteraad, samen met de betrokken omwonenden. We moeten een weg vinden naar erkenning, bewustzijn en… herstel.”

Werkgroep buurtbewoners betrokken

Een paar maanden geleden deed de gemeente een oproep aan de stad: denk, overleg en help mee. Achttien mensen ontmoetten elkaar en twaalf van hen vormden inmiddels de Werkgroep Herdenking en Viering Slavernijgeschiedenis in Helmond. Zij waren zeer betrokken bij de presentatie van het onderzoeksrapport, onder de titel ‘Erkenningsdag’. Ook de komende periode zullen zij volop participeren, inclusief de vraag of en hoe verdere verdieping nodig is.

Toespraak van burgemeester Blanksma bij de presentatie van onderzoek naar het slavernijverleden

Dames en heren,

“Wij dragen de gruwel van het slavernijverleden met ons mee. De gevolgen hiervan zijn vandaag de dag nog steeds voelbaar in het racisme van onze samenleving.”

Deze woorden sprak onze Koning een jaar geleden tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden. Een indrukwekkende toespraak waarin hij in navolging van onze premier zijn excuses aanbood voor het feit dat mensen eeuwenlang in naam van de Nederlandse staat zijn gecommercialiseerd, uitgebuit en misbruikt.

Voor sommigen lijkt dit een ver verleden, iets waar ze geen aandeel in hadden. Als iets waar ze nog nooit over hadden nagedacht. Waar je misschien pas over begon na te denken toen dit een paar jaar geleden een brede maatschappelijke discussie werd.

Maar voor anderen is dit geen ver verleden. Precies zoals de koning het verwoordde: de gevolgen zijn nog steeds voelbaar. En dat gaat terug tot die tijd. Toen het legaal was om mensen tot slaaf te maken. Naar de markt. Iets waar je mee kunt doen wat je wilt. Racisme is daar een afschuwelijk overblijfsel van. Soms ongrijpbaar en subtiel aanwezig; maar voor veel mensen is het een realiteit waarmee ze periodiek worden geconfronteerd.

En ja, helaas ook in Helmond. Ook in onze stad.

Daarom moeten we ook nadenken over deze donkere bladzijden van ons nationale verleden. Een nationaal verleden waar onze stad deel van uitmaakt.

Een jaar geleden nam onze gemeenteraad een motie aan. Er werd opgeroepen om Helmonds rol in het slavernijverleden te onderzoeken. Die oproep heb ik serieus genomen en vertaald naar een onderzoeksopdracht. Met speciale aandacht voor de participatie van het Helmondse gemeentebestuur. Het onderzoek begon eerder dit jaar.

Tegelijkertijd deden we in april van dit jaar ook een oproep aan de stad: denk, praat, help. Twaalf mensen voelden zich geroepen en ontmoet in een werkgroep. Twaalf zeer gemotiveerde mensen, met heel verschillende achtergronden. Ik heb ze een paar keer gesproken. Ik zag, nee, ik voelde je emotie over dit onderwerp. Dat ontroerde mij. En het deed mij nog meer beseffen dat de oproep van onze gemeenteraad er echt toe deed.

Ik heb een paar weken geleden met de taskforce afgesproken: we zullen de tijd nemen om het onderzoek in ons op te nemen. Laten we het bestuderen, laten we erover praten. Wij onderzoeken of het onderzoek voldoende is of dat wij graag meer willen weten. Vandaag is vooral een ‘dag van herkenning’. Erkenning van ons verleden. Erkenning dat dit verleden actueel en relevant is.

Ik heb zojuist het onderzoek ontvangen. Gemaakt door de heer Roosenboom en mevrouw Lempereur. Ze werden ingesproken door Lia van Zalinge-Spooren, Ger Jan Onrust, Giel van Hooff en Angelie Sense. Bedankt voor je belangrijke werk. Uw onderzoek geeft stof tot nadenken.

Omdat ik mijn ogen niet kan afhouden van wat hier staat. Helmond heeft geprofiteerd van een koloniale economie gebaseerd op slavernij. En de gemeente had daarin een faciliterende rol. En deze zin aan het einde van het onderzoeksrapport trok vooral mijn aandacht:

“De specifieke manier waarop discriminatie en racisme vorm hebben gekregen in de Nederlandse en Helmondse samenleving is sterk beïnvloed door de erfenis van kolonialisme en slavernij.” (einde citaat)

Een beslissende zin. Want als je iets wilt veranderen, moet je ook weten hoe het tot stand is gekomen.

Wij bespreken het onderzoek in het college van burgemeester en wethouders en in de gemeenteraad. Wij zullen de werkgroep hier zeker bij betrekken. Samen bewandelen we het pad van herkenning, bewustwording en herstel.

Dames en heren,

De Koning sloot zijn toespraak vorig jaar af met een oproep. Hij zei dat er geen plan is. Mogen we samen nieuw terrein betreden. “Laten we elkaar steunen en omarmen!”zei hij letterlijk.

Een oproep die ik graag aan de werkgroep overlaat. Ga met ons mee op zoek naar de beste manier om ons verleden een plek te geven. Laten we samenwerken voor de herdenking en viering van volgend jaar. Gedreven door de kennis die we deels al hebben opgebouwd en de komende maanden nog zullen blijven verwerven.

Ik ben ervan overtuigd dat u als werkgroep hierin een belangrijke rol kunt spelen. Daarom sluit ik af met de woorden geschreven door Oholiab A-Muteb, een spoken word-kunstenaar. Hem werd gevraagd een van de bijeenkomsten van de taskforce samen te vatten, en dat deed hij op zeer beleefde wijze. Ik citeer:

Wat we niet vergeten Wat we met ons meedragen Is de schoonheid in onze diversiteit De eenheid in onze diversiteit En dit alles benutten we Hier ontstaat ontwikkeling Dit is het startschot Een nieuw begin

Bedankt.