Toeristische gevel is terug! Oosterweide (#101)

Tussen 2017 en 2020 publiceerden we 100 (honderd!) keer een aflevering van Geveltoerist: De Orkaan (vaak een Orkaanlezer) keek op en zag een eeuwenoude bestemming op de gevel. Erfgoed bestaat vooral uit goed kijken. We zien nog veel gevels met historie. Dus vanaf deze week: De terugkeer van de geveltoerist!

Deze week: Kindertehuis Oosterweide (Provincialeweg 52, Zaandam).

De panden staan ​​op het punt te worden gesloopt, wat er nu gebeurt is onduidelijk maar het lijkt om een ​​tijdelijke bezetting te gaan. Naast de deur naar nummer 52 staan ​​bordjes die waarschuwen de weg niet op te gaan.

Maar hoe komt Oosterweide ten westen van Zaandam? Iets verderop op de Provincialeweg ligt Villa Westerweide, logisch. Het bord werd eerst aan de gevel van de oorspronkelijke Oosterweide gehangen en dat kindertehuis bevond zich in Grote Glop aan de oostzijde, ten zuiden van de Bernhardbrug. In de tweede helft van de jaren ’60 werd het gebouw gesloopt om plaats te maken voor de nieuwe entree van de Bernhardburg.

De Oosterweide, aan de oostkant, is gebouwd in 1804. Het gebouw werd gebruikt als ‘weeshuis’, wat inhield dat ouderen die niet meer voor zichzelf konden zorgen er terecht konden. In 1920 verkocht de doopsgezinde gemeente het aan de stoomwasserij Aurora. Het bestand:

“Het huis heeft hier enorm onder geleden. Aan de achterzijde is een stookruimte gebouwd en er is veel aan het interieur gedaan. Wijlen de heer Oosterveld kocht later de ruïnes en verbouwde ze tot een landhuis. De heer Oosterveld mocht er maar korte tijd wonen; Na zijn overlijden verkocht zijn weduwe het in 1940 aan de gemeente. Tijdens de bezetting was er de zogenaamde Spoedeisende Technische Hulp gevestigd. Direct na de bevrijding werd het huis gebruikt voor de opvang van kinderen van politieke criminelen en kinderen onder voogdij.”

Erik Schaap in ‘Oorlogspad, Adresboek Zaanstreek’:

“Het voormalige doopsgezinde kindertehuis in Oosterweide was vanaf het najaar van 1941 het hoofdkwartier van de Nazi Technische Hulpverlening. Op 10 maart 1945 werden bij dit gebouw vijf Alkmaarse verzetsstrijders doodgeschoten. Het was een vergelding voor de liquidatie van het ‘misleide’ hoofd van de Zaandamse waterpolitie, Willem Ehlhardt, negen dagen eerder. Kort na de bevrijding werden NSB-kinderen die voorheen met hun ouders op de Stationsstraatschool zaten opgevangen in Oosterweide.”

Van Oosterweide naar Provincialeweg

De woning aan de Provincialeweg is gebouwd in opdracht van de heer D. Aten en MC Verkade (Ook Westerweide was een ‘Verkadevilla’). Vroeger was daar het advocatenkantoor van de heer Tutein Nolthenius gevestigd. Eind jaren zestig werd kindertehuis Oosterweide directeur van mevrouw D. Boerma, die bijna twintig jaar in Oosterweide woonde. Toen ging het weeshuis dicht. Het werd de praktijk van tandarts Zwart.

Het oorlogsmonument bevond zich in de Oosterweide, die later een stukje werd verplaatst en naast de Zaan werd geplaatst. Er is nog steeds autoverkeer, de brug is nog niet gerenoveerd.

Oosterweide begin jaren 60. Hieronder zijn de gastanks nog te zien. Links Hofwijk en rechtsboven de rotonde in aanbouw Prins Bernhardplein, op de bovenste sportvelden.

De Geveltoerist op de kaart

We hebben al: een huisarts, een speeltuinvereniging, een basisschool, een autolak- en spuiterij, een katholieke school voor kinderen, een bijbelschool, een kinderdagverblijf, een papierpakhuis, een kaaspakhuis, een badhuis, een bar, een café, een hotel en een kaas. , kleding, groenten, mode, voeding, supermarkt, babywinkel, fietsen- en meubelwinkel, garage, schildersbedrijf, weeshuis, jeugdvereniging, kerk, synagoge, muziekwinkel, ziekenhuis, apotheek, tabakswinkel, sieraden, loodgieter, slijpwerkplaats, Thanksgiving-muur, overstromingsherinnering, gemeentehuis, polderhuis, warenhuis, verpleeghuis, torpedobergingsschip, verzekeringskantoor, gemaal, appartementengebouw, bakkerij, melkfabriek en zuivelfabriek, slagerij, krantengebouw, kantine, drukpers, papiermagazijn, sigaretten, kazen, verf, zeep, dierenvoer, essences, zetmeel- en machinefabriek, zwembad, weeshuis.

Ontdek alle gevels uit onze serie op onderstaande kaart of klik rechtsboven in het venster om de kaart in een grote versie te bekijken. Bij elke locatie staat een foto en een link naar het verhaal achter de foto.

Door Piet Bakker. Bronnen: gemeentearchief en ‘Oorlogspad, Adresboek van de Zaanstreek’ van Erik Schaap. Foto’s: de orkaan, monumenten spreken en Gemeentearchief Zaanstad. Bekijk hier alle afleveringen van De Geveltoerist.