Trouw-journalist Stefan Keukenkamp over jeugdcriminaliteit in Lelystad: ‘Lelystad laat mij niet meer los’

Waarom heeft Trouw voor Lelystad gekozen en niet voor een andere gemeente die ook meedoet aan Preventie met Gezag?

‘Er wordt vaak gesproken over grote steden als Rotterdam-Zuid en Amsterdam-Zuidoost. De landelijke media schrijven weinig over Lelystad. Er zat ook een praktische kant aan: Lelystad is vanuit mijn woonplaats Zwolle goed bereikbaar, waardoor ik er snel kon zijn als er iets interessants gebeurde. Lelystad heeft daarnaast een boeiende geschiedenis, veel jongeren en een diverse bevolking. Het bood de mogelijkheid om de positieve en uitdagende kanten van de stad te verkennen, met bijzondere aandacht voor de problemen waarmee jongeren in bepaalde wijken te maken hebben. Een aantrekkelijke keuze voor mijn journalistieke onderzoek.’

Hoe zag dat onderzoek eruit? Hoe ben je verder gegaan?

‘Ik heb me helemaal ondergedompeld in Lelystad. Ik kende de stad niet echt, dus begon ik het boek van Joris van Casteren over Lelystad te lezen. Het boek geeft geen heel rooskleurig beeld van de stad, maar ik vond het belangrijk om een ​​idee te krijgen van hoe hij daar zijn jeugd doorbracht. Daarna sprak ik met lokale mensen, zoals journalist Kees Bakker, een journalist die veel weet over Lelystad. Ook lees ik raadsdocumenten en artikelen. De eerste weken ben ik nauwelijks in Lelystad Oost geweest. Eerst wilde ik de stad en haar geschiedenis begrijpen. Ik bezocht zelfs het archief om meer te leren over de geschiedenis van Lelystad en keek een aflevering van Andere Tijden over de stad. Vervolgens huurde ik een OV-fiets op het station en fietste door verschillende wijken, van Zuiderzeewijk naar Atolwijk, Boswijk en Waterwijk. Ik wilde met mijn eigen ogen rondkijken zonder meteen met mensen te hoeven praten. Wat meteen mijn aandacht trok, waren de verwoeste huizen in de Atoll-wijk. Ik vond het schrijnend om te zien hoe de huizen eruit zagen en hoe slecht onderhouden ze waren. Ik was verrast door de manier waarop de mensen daar leefden. Later hoorde ik dat de huizen waren opgedeeld in appartementen, waarin meerdere gezinnen woonden. Het werd mij duidelijk dat er in die buurt veel problemen waren.’

Alleen problemen?

‘Nee. Wat je ziet in Lelystad Oost is dat er veel mensen met diverse problematiek wonen. Van geldproblemen tot bijvoorbeeld arbeidsmigranten die allemaal in dezelfde straat wonen. Dit verstoort de balans in die buurten en maakt het soms lastiger voor mensen om elkaar te helpen. Wat de problemen nog groter maakt, is dat er een groot gevoel van solidariteit heerst in buurten waar hechte gemeenschappen veel tijd samen doorbrengen. Ik wil benadrukken dat hoewel mijn interviews en artikelen de problematiek rondom jeugdcriminaliteit benadrukken, dit niet betekent dat Lelystad alleen maar ellende kent! De focus ligt begrijpelijkerwijs op de uitdagingen, gezien het thema van de serie en de interviews met mensen die de problemen aanpakken. Ik heb geprobeerd een genuanceerd beeld te schetsen en ook te laten zien welke positieve dingen er gebeuren en welke perspectieven er zijn voor jongeren. Ik heb gesproken met mensen die zich sterk verbonden voelen met de buurt waarin ze wonen. Bijvoorbeeld omdat buren van dezelfde afkomst bij elkaar op bezoek gaan en samen tijd doorbrengen. Deze multiculturele buurten tonen veel solidariteit binnen hun eigen gemeenschap. Mensen steunen elkaar en voelen zich verantwoordelijk voor elkaar. Dat is een mooi aspect van het leven in Lelystad Oost.’

Je had veel contact met de politie, de gemeente en jongerenwerkers. Hoe was de samenwerking met hen?

‘Ik heb snel goede contacten gelegd in Welzijn Lelystad en Youth for Christ en in de gemeente Lelystad, waar ik zelfs zonder tussenkomst van een voorlichter rechtstreeks contact kon opnemen met ambtenaren. Een unieke situatie in de journalistiek, waar communicatie doorgaans lastiger is. Wat dit project voor mij bijzonder maakte, was de mate van openheid. Het zou bij sommige mensen letterlijk de deur kunnen doen inslaan. Gedurende deze tijd heb ik inzicht gekregen in de innerlijke werking van de betrokken organisaties en de uitdagingen waarmee zij werden geconfronteerd. Ik waardeer je bereidheid om kwetsbaar te zijn. Zonder deze betrokkenheid had ik nooit zulke diepgaande en informatieve verhalen kunnen schrijven.’

Je hebt veel bijzondere gesprekken gehad en mensen ontmoet. Welke ontmoeting zal je nooit vergeten?

‘Ik hoef er niet lang over na te denken! Dieuwertje, uit aflevering 3 van de serie. Dieuwertje maakte diepe indruk op mij. Ze is een kwetsbare vrouw met een verslavingsverleden die in de Zuiderzeewijk woonde voordat ze naar Lelystad Haven verhuisde. Toen ik haar ontmoette, bevond ik mij in een schrijnende situatie. Hij woonde op een zolder zonder tapijten en zijn huis was in erbarmelijke staat. Dieuwertje vertelde hoe hij vakkundig betrokken raakte bij de activiteiten van jonge drugshandelaren, die zijn huis gebruikten voor de handel in cocaïne en heroïne. Het begon met een onschuldig verzoek om elektriciteit en eindigde met een hele groep jongeren die zijn huis gebruikten als uitvalsbasis voor hun criminele activiteiten. Ze durfde de politie niet meer te bellen en raakte steeds meer betrokken bij het criminele netwerk. Zijn verhaal laat zien hoe kwetsbare mensen slachtoffer kunnen worden van de georganiseerde misdaad.’

‘Wat mij ook vooral ontroerde was de moed van Dieuwertje om zijn verhaal te delen. Ze sprak openlijk over hoe jongeren haar nog steeds benaderen. Toen ik hem vroeg waarom hij de stad niet verliet, gezien de giftige omgeving waarin hij zich bevond, antwoordde hij dat Lelystad zijn thuis was. Hier had ik kennissen, een netwerk en een gezin. Zij blijft. Zelfs als dit betekent dat we te maken krijgen met ernstige bedreigingen en intimidatie. Dit verhaal zal ik nooit vergeten en het laat de complexiteit en diepgang zien van de problemen waarmee sommige mensen in Lelystad worden geconfronteerd.’

Lelystad laat je toch niet gaan?

‘Nee, Lelystad laat mij niet meer gaan. Als journalist voel ik mij betrokken bij de gemeenschap en het project. Via de regionale media blijf ik alles rondom Lelystad volgen. Voor mij is het belangrijk om te zien wat er na de serie gebeurt. Het programma Preventie met Gezag is een meerjarig programma en het komende jaar wil ik af en toe over Lelystad blijven posten. De positieve veranderingen zijn nu al zichtbaar. Zo kreeg ik tijdens mijn vakantie het bericht dat het aantal jongerenwerkers was verdubbeld. Lelystad wordt inmiddels gezien als een positief voorbeeld van hoe jeugdwerk constructief georganiseerd kan worden. Waarschijnlijk heeft de serie daar indirect aan bijgedragen. Dat motiveert mij om het project voort te zetten en over Lelystad te schrijven.’

De serie van Stefan Keukenkamp over jeugdcriminaliteit in Lelystad is te lezen op: trouw.nl/lelystad