Nachtmerrie in de polder – GRAS

“We zijn naar het huis van je ouders gelopen”, zegt Geert. “We hebben afgesproken met een architect die hier veel verstand van heeft.” Ouderlijk huis is een brede term; vaderlijke ondergang zou nauwkeuriger zijn. Het gebouw is volledig verwoest en al in brand gestoken. Er is geen dak meer. De woonkamer en keuken lagen hoger, zodat je als een echte begeleider de kinderkamer in kon kijken.

Wout laat ons de plek zien waar zijn moeder in de zon zat, beschut tegen de wind, achter de borstwering van de buitentrap. Van daaruit zien we ook de plek waar zijn vader een tuin had. ‘Hij was heel goed in het verbouwen van groenten. Hij gebruikte visuitwerpselen als meststof.

Buiten zien we in de verte, vlakbij de weg, iemand naar ons zwaaien. Het is architect Rob Bakelaar. Hij wil niet naar de ruïnes komen omdat hij problemen heeft gehad met de eigenaar van het terrein: een bedrijf genaamd 3D Metalforming. Met explosies persen ze metalen onderdelen in allerlei soorten mallen, zelfs voor onderdelen in de luchtvaartindustrie.

Als we Rob naderen, wijst hij erop dat de betreffende eigenaar al buiten zijn hek staat om ons in de gaten te houden. ‘Hij is boos op mij’, zegt Rob, ‘omdat ik hem soms aan zijn verantwoordelijkheden heb herinnerd.’ Hij had een overeenkomst met de gemeente waarbij hij de grond mocht behouden als hij beide dienstwoningen zou renoveren. Maar dat heeft hij maar bij één gedaan, en dat is waar zijn kantoor is.’

Rob werkte als architect voor de esthetische commissie die toezicht hield op de bredere aspecten van de constructie van Lelystad. Hij vertelt ons dat de twee stafhuizen deel uitmaakten van het algemene plan. ‘Het waren niet zomaar twee huizen, maar huizen die gebouwd waren volgens de nieuwbouwregels. Ze luidden het nieuwe tijdperk in.’

Volgens Rob behoorde architect Romke de Vries tot de groep architecten en ontwerpers waartoe ook Dudok en Berlage behoorden. Ze dachten na over de collectieve opgaven van die tijd. De groep ontstond na de Eerste Wereldoorlog, maar kwam pas in een stroomversnelling na de Tweede Wereldoorlog, toen Europa werkelijk in puin lag.

Op grote schaal uitgevonden

Rob haalt er een foto uit waarop het huis te zien is, het heeft een duidelijke scheiding van ramen en randen. Efficiënt en volgens de gulden snede. ‘De positieve boodschap van het vooruitgangsdenken moest zelfs in deze uithoek via de architectuur worden overgebracht.

Geert en ik knikten. Het zijn prachtige woningen met een lang balkon dat de gehele breedte van het pand bestrijkt. Rob ziet de indeling van het huis ook terug in de indeling van de kinderkamer, waardoor de huisjes in abstracte zin het landschap weerspiegelen.

‘Mijn moeder had een gat in de gootsteen waar ze de resten van de snee in kon gooien. “Toen gleed het in een afvalton”, herinnert Wout zich.
“Ja, dat is gaaf, dat soort details!” roept Rob. Voor de keukens van de eerste woningen in Lelystad zijn volgens hem soortgelijke oplossingen bedacht. ‘Een stok die je eruit kon halen om een ​​handdoek aan op te hangen en een opvouwbare waslijn. Er werd zorgvuldig over de kleinste details nagedacht.’

Rob en Wout kennen elkaar niet, maar ze hebben elkaar al snel gevonden in hun liefde voor alles wat met Lelystad te maken heeft. Volgens de architect was er in de beginperiode een enorme solidariteit onder de bewoners, bestuurders en belanghebbenden van de nieuwe stad. ‘Die pioniersgeest was fantastisch. Iedereen die in Lelystad werkte, woonde daar ook.’

Hij vertelt hoe hij en zijn geestverwanten vaak samenkwamen met de Landdrost van Lelystad om na te denken over de plannen waarmee zij de stad konden helpen. “Dat was na badminton. Dit duurde vaak tot 02.00 uur.’

Rob legt uit dat de polder is uitgevonden voor grootschalig gebruik. Alles was gericht op massaproductie. De honger moest worden bestreden door het bakken van vis en pootaardappelen, en de tijd brak aan voor de massale bouw van huizen met basisvoorzieningen als centrale verwarming en warm kraanwater.