Muzikale tranen van Smaragd over de stille kracht van Helmonds Oost-Indië

Met ‘Tears of Smaragd’, zijn elfde toneelstuk en tevens derde musical in Theater Het Speelhuis Helmond, legt auteur Erik Vink een onderbelicht deel van Helmonds geschiedenis bloot: de Molukkers die zestig jaar geleden in Helmond arriveerden en hun verdeeldheid met de Indianen.

Door Anja van den Akkertekst en foto’s

Ruim zeventig acteurs, dansers en zangers vullen vier dagen lang vier keer het podium van theater Het Speelhuis met de musical ‘Tears of Smaragd’. Na ‘Kasteel van Katoen’, over de textieldrukpers van Vlisco (2016) en ‘Zuidwal’, met als thema de bevrijding van Helmond en Peel (2019), heeft toneelschrijver Erik Vink (1951) zich ditmaal verdiept in ‘de stille macht ‘Helmonds India’, zoals hij het zelf omschrijft.

Eigenlijk Nederlands Vietnam

Hoe verging het de Molukkers in Helmond na hun gedwongen verhuizing naar Nederland, nadat Indonesië eind 1949 het Nederlandse koloniale juk had afgeworpen? Er ging een echte burgeroorlog aan vooraf. Bloedige veldslagen die de Nederlandse regering eufemistisch afdeed als ‘politioneel optreden’. “Maar het was eigenlijk Nederlands Vietnam”, zegt Vink. Na eerst in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) tegen de Japanners te hebben gevochten en vervolgens – tevergeefs – de Indonesische onafhankelijkheid te hebben verhinderd, hadden veel Molukkers geen andere keus dan ‘tijdelijk’ naar ons land te verhuizen. Ze hoopten op een eigen staat, die hun ook was beloofd. Maar het gebeurde niet.

Er waren oorlogstrauma’s waar niet over gesproken kon worden. Veel lijden werd dus verborgen en verdrongen. Dit alles zorgde uiteindelijk voor zoveel frustratie en spanning onder de Molukse bevolking dat het in de jaren zeventig leidde tot treinkapingen en gijzelingen in Wijster, Bovensmilde en De Punt. De Molukkers voelden zich benadeeld, vooral vergeleken met de Indo’s, de Nederlanders die dat ook deden verachtte en wantrouwde hen.

Voor dit stuk legde Erik Vink contacten met inwoners van de Molukken en Helmond in Indonesië van verschillende generaties. Hij hoorde over het inmiddels allang verdwenen Woodstock-café in Helmond, waar irritaties tussen Indonesiërs en Molukkers soms letterlijk werden uitgevochten. De relatie tussen de Oost-Indische Helmonden en de Keiezen (oorspronkelijk afkomstig van de Molukse Kei-eilanden) was moeizaam.

Altijd op zoek naar iets herkenbaars

Vink ontdekte dat een liefdesverhaal tussen een Indo en een Molukker destijds alles behalve gewaardeerd werd. Daarom koos hij in dit stuk voor een soort klassieke Romeo en Julia waarin verboden liefde sterker blijkt te zijn dan haat. Een Indiase jongen wordt verliefd op een Moluks meisje en bekent haar de oorlogsmisdaden van zijn vader. Vink: “Ik zoek altijd naar iets herkenbaars waar je spanning mee kunt creëren. Je moet je kunnen identificeren met de hoofdpersonen. Een verboden liefdesverhaal is hiervoor ideaal. Voor mij wint het goede altijd. Je moet geen haat zaaien, maar liefde zaaien. Dat is mijn motto. Je vraagt ​​je misschien af: wanneer gaan mensen geweld gebruiken? De onderdrukten worden vaak onderdrukkers.”

Het idee voor deze historische musical kwam, net als ‘Kasteel van Katoen’ en ‘Zuidwal’, eveneens van het Dr. Knippenberg College. Dankzij de eigen muziekafdeling wordt het fenomeen ‘schoolmusical’ al jaren naar een semi-professioneel niveau getild. Naast de studenten doen ook ervaren volwassen acteurs mee. Er wordt een professionele scenarioschrijver, regisseur en choreograaf ingehuurd, er zijn veel kostuums en rekwisieten, goed beeld en geluid en zelfs een personal trainer voor ontspannings- en ademhalingsoefeningen. De muziek is gedeeltelijk gecomponeerd en voorzien van teksten. De school verhuurt dan ook het gehele Speelhuis voor vier nachten. Dat vergt een enorme organisatie.

Er is veel geschreven over bevrijdingsbewegingen.

“Ik had meteen een connectie met dit onderwerp”, zegt Vink. “Als journalist schreef ik veel over bevrijdingsbewegingen. “De beelden van de treinkapingen op de Molukken in de jaren zeventig zal ik mijn leven lang nooit vergeten.”

De titel ‘Emerald Tears’ verwijst enerzijds naar de Emerald Belt (de naam die Multatuli voor Nederlands-Indië bedacht) maar ook naar het sprookje dat in de musical is opgenomen: een prinses verblijft op de Molukken en huilt totdat haar tranen zijn bevroren in smaragden. Deze vormen een nieuw eiland waar de Molukkers naar kunnen terugkeren. De ondertitel ‘De stille kracht van Helmonds-Indië’ heeft veel te maken met de stille kracht die Vink zelf ervoer in Indonesië, maar bijvoorbeeld ook voelt in zijn geliefde Peel.

“Het gevoel dat je in de natuur hebt, dat alles met elkaar verbonden is. We zien slechts een klein deel van het universum dat tegelijkertijd creatief en destructief is. Als je ervoor openstaat, zul je het voelen. Dat probeer ik in al mijn stukken tot uitdrukking te brengen. Als liefde sterker is dan haat: dat is de stille kracht die ons redt.’

Tijdens de belangrijkste scène, waarin de vader van Noach, de jongen die verliefd is op Indra van de Molukken, zijn oneindige spijt betuigt voor alles wat hij de Molukken heeft aangedaan en zijn verborgen oorlogsverleden onthult, hadden de Molukken met de Vink gesproken knikte goedkeurend. “Dat was een grote opluchting.”

‘Tears of Smaragd’, tweeëndertigste musical van Dr. Knippenberg College. Scenario: Erik Vink. Regie: Anneke Schröder. Choreografie: Annelies Vriends. Muzikale tekst: Truus van Warmerdam. Productieteam: Dr. Colegio Knippenberg. Het is te zien in theater Het Speelhuis Helmond op 6, 7 en 8 juni 2024 vanaf 20.15 uur; en 9 juni om 14.30 uur

www.theaterspeelhuis.Nederland

Erik Vink-afspeellijst
Anna, begin en einde van Peapark > 2004 • Babylon > 2007 • Koud vuur > 2007 • Binnenkort in dit theater. > 2009 • De zwarte ruiter > 2014 • Valse plaat > 2016 • Katoen Kasteel > 2016 • Augustus 1965 > 2018 • Zuidwal > 2019 • Duivelskwartier > 2020 • smaragdgroene tranen > 2024 • Anna, een duivels heksenspel > 2025 • De kus van Judas > 2026.

Lees meer over Erik Vink op Cultureel Brabant

© Cultureel Brabant 2024