Tijdreisfoto: Het Lyceum aan de westkant (Zaandam)

Het Zaanlands Lyceum, nu aan de Vincent van Goghweg, was ooit de Burgerhogeschool aan de Westzijde.

De klok tikt door. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken ontstaan. Winkels vertrekken, bedrijven sluiten, begroeiing maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia flink veranderd. De orkaan benadrukt dit. Nu maken we opnieuw “dezelfde” foto op een plek die al eerder is gefotografeerd. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit de privécollectie van Orkaanredacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de huidige foto en gaf tevens achtergrondinformatie. Vandaag: de middelbare school aan de West Side.

Het Lyceum aan de westkant (Zaandam)

In aflevering 84 van de fotografische tijdreis gaan we naar de westkant, op de hoek van Ruijterveer in Zaandam, waar we op de oude foto de voormalige Hogere Burgerschool (HBS) zien. Het is een heel oude plaats omdat op 15 juni 1439 de gravin van Holland, Margaretha van Bourgondië, het voorrecht verleende er een korenmolen te bouwen.

Het was ongetwijfeld een standaardmolen. Het was een zogenaamde dwangmolen, wat betekent dat de inwoners van Zaandam hier gedwongen werden hun graan te malen. De eigenaar van de molen was heer Gerrit van Poelgeest, die hem op 14 februari 1444 voor 290 Rijngoudfloijnen verkocht aan de kerkmeesters van Westzaandam, op voorwaarde dat de molen niet langer als dwangmolen gebruikt zou worden, want iedereen kon hun graangrond waar ze maar wilden. De Rijngulden bleef tot het begin van de 17e eeuw de standaardvaluta, waarna het hertogdom die rol op zich nam. In 1572 werd de molen samen met 130 huizen afgebrand om een ​​vrij vuurveld te creëren.

Zeven jaar lang zou er geen korenmolen in Zaandam staan, maar in 1579 kwam molenaar Cornelis Thijsz. Er werd toestemming gegeven om een ​​nieuwe korenmolen te bouwen en deze werd weer een standaardmolen. Deze molen werd op 9 april 1637 verkocht voor 4.800 F, waarna hij in 1639 werd gesloopt, mogelijk omdat de productie te laag was. Na de sloop werd een nieuw, groot, hoog achthoekig bovenpoortgebouw gebouwd, waar tot de zomer van 1864 meel werd gemalen, waarna eigenaar Cornelis Prins het leegstaande erf op 24 september 1864 voor 5.300 F aan de gemeente verkocht. Zaandam. dat hij de plek had uitgekozen om daar de nieuwe HBS te bouwen.

Het nieuwe schoolgebouw is ontworpen door gemeentearchitect Ludovicus Johannes Immink (1822-1869), die tevens architect was van onder meer de Doopgezinde Kerk (Doofpot) aan de Oostzijde, de Oostzijderkerktoren, het weeshuis Lutheran aan de Vinkenstraat, de Vrijmetselaarsloge op Dam 2, het huis van Corver van Wessem aan de westkant, de synagoge aan de Gedempte Gracht en het stadhuis van Bullekerk. Ook werkte hij mee aan de bouw van het gemeentehuis van Wormerveer en bouwde hij scholen in Assendelft en Zaandijk.

De bouwkosten van de HBS bedroegen 32.500 F (inclusief meubilair) en de school werd op 10 april 1866 in gebruik genomen. Het schoolplein en de ingang bevonden zich aan de Zaanzijde. Er waren toen 41 studenten, de eerste directeur was A. Pelt, die in 1911 met pensioen ging.

De eerste jaren werden alleen jongens toegelaten tot de school omdat het gemeentebestuur en de leraren tegen de komst van meisjes waren omdat ze dachten dat de meisjes de lesstof niet aan zouden kunnen en de jongens te veel zouden afleiden, maar in 1876: Op aandringen van Van Pelt stuurt hij de eerste drie meisjes naar school.

Na de pensionering van Van Pelt werd dr. CL van den Broek rector en zorgde in 1920 voor de omvorming van de HBS tot een lyceum. De school kende een tweejarige onderbouwopleiding met lyceum, HBS klassiek, HBS natuurwetenschappen en de Hogere Commerciële School.

Omdat de school verouderd en te klein was, werd besloten een nieuw schoolgebouw te bouwen aan de Vincent van Goghweg in Zaandam. Dit gebouw is ontworpen door gemeentearchitect Gerrit Bakker. In 1960 werd de eerste paal geslagen en in 1963 opende de school haar deuren.

Architect Bakker ontwierp theater De Speeldoos en diverse schoolgebouwen in Zaandam, waaronder de Wilhelminaschool aan de Kepplerstraat, de Albert Schweitzerschool aan de Wibautstraat, de MAVO Groen van Pentecoster/de Bark aan de Provincialeweg en de Juliana van Stolbergschool in Nicolaas. .

Nadat het lyceum was verhuisd, betrok Schuijt Woningverbetering het pand. De oude klaslokalen werden verwijderd en de ingang werd naar de westzijde verplaatst. Na het vertrek van deze winkel is het pand gesloopt en in 1999 is het huidige appartementencomplex gebouwd. Appartementencomplex De Ruijterhoek, gelegen aan de Zaanzijde, is een paar jaar ouder en dateert uit 1993.

Op het lyceum wordt les gegeven in het VWO (Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs) en het HAVO (Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs). Het woord lyceum komt van het Griekse Lykeion, een van de drie grote gymzalen buiten de stadspoorten van het oude Athene.

Kijk naar hier zijn alle tijdreisfoto’s.

Foto en tekst 2023: Bert Versteeg. Bronnen: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanwiki, Wikipedia, zaanlands.nl.