Hoera! Zaanse jazzheld Han Bennink 82

De eigenzinnige jazzdrummer Han Bennink, geboren in Zaandam, viert vandaag zijn 82e verjaardag. Hij deelde het podium met jazzlegendes als Dexter Gordon, Sonny Rollins, Nina Simone en Eric Dolphy. Bennink staat nog steeds op het podium, met evenveel improvisatie, humor en absurditeit als voorheen.

Bennink maakt deel uit van de zogenaamde ‘grote drie’. En nee, we hebben het niet over het literaire trio Hermans, Mulisch en Reve, maar over de grondleggers van de geïmproviseerde jazz: Misha Mengelberg, Willem Breuker en Han Bennink.

Gelijkgestemden

Voordat we ons verdiepen in de geïmproviseerde jazz van Bennink keren we terug naar het Zaandam van de jaren veertig. Han, zoon van percussionist Rein Bennink, begon rond die tijd thuis met drummen, zittend op een houten keukenstoel, met een lege fles als cimbaal. Later kwamen er een drum en een hi-hat bij, met de oude drumstokken van zijn vader.

Na een aantal jaren podiumervaring naast onder meer zijn vader, en op 17-jarige leeftijd naam te hebben gemaakt met een drumsolo geïnspireerd op “St. Thomas’ inspiratie vond in New York, de geboorteplaats van de bebop, een complexe jazzstijl die wordt gekenmerkt door ingewikkelde harmonieën, snelle tempo’s en een focus op solo-improvisatie. Hier zag hij Ornette Coleman en John Coltrane optreden tijdens een periode waarin ze experimenteerden met free jazz.

Betoverd door zijn onvoorspelbare maar precieze spel keerde Bennink terug naar Nederland, waar hij samen met geestverwanten pianist Misha Mengelberg en saxofonist Piet Noordijk het Misha Mengelberg Kwartet oprichtte, in samenwerking met verschillende bassisten. Halverwege de jaren zestig groeide dit kwartet uit tot een van de meest opwindende jazzgroepen van Europa, met een nieuw geluid dat de spanningen tussen bebop en vrijere klanken verkende.

Schokkende improvisatie

Maar Mengelberg en Bennink waren niet vrij genoeg. Tot ongenoegen van Noordijk werd saxofonist Willem Breuker aan de groep toegevoegd. Hij voelde zich niet op zijn gemak in de vrijgevochten koers waar de groep met Breuker de voorkeur aan gaf. In 1967 richtte het trio het Instant Composers Pool Orchestra (ICP Orchestra) op. Het ICP staat bekend om zijn improvisatiegerichte aanpak, waarbij muzikanten zowel composities van groepsleden als ter plekke geïmproviseerde stukken uitvoeren. Het collectief heeft door de jaren heen diverse formaties gehad, maar altijd met Bennink op drums. Ze blijven een belangrijke rol spelen in de Europese avant-garde jazzscene, maar zonder wijlen Mengelberg en Breuker.

In de jaren daarna werkte hij mee aan verschillende muziektheaterproducties, waaronder Caïn & Abel en Oltre Tomba, en speelde hij een cruciale rol in de ontwikkeling van een hedendaagse vorm van muziektheater.

Benninks soloprojecten vallen misschien wel het meest op door zijn vernieuwende benadering van percussie, waarbij hij zowel conventionele als onconventionele technieken gebruikt, zoals het slaan van een stok in de mond terwijl je er met een andere stok op slaat. Sommige mensen zien het als ‘verschrikkelijke noise’ en anderen zien het als de puurste vorm van free jazz.

Orkaanredacteur Piet Bakker schreef er in september 2019 een. column met zijn herinneringen aan Han ‘dier’ ​​Bennink toen hij dat ook deed gehouden in Zaandam. En twee jaar geleden, ter gelegenheid van Benninks 80ste verjaardag, keerde hij terug naar zijn geboorteplaats om op te treden in de Vermaning aan de Westzijde met het programma ‘Machtige Han Bennink 80‘.

Door: Nick Boeske (De orkaan). Informatie: eerdere artikelen, Nederlands Jazzarchief en Jazzhelden. Foto: Gemeentearchief Zaanstad.