Leer muziek onder woorden brengen bij Kunstlokaal42

Muziek in woorden omschrijven is niet eenvoudig, weten concertbezoekers, die een spectaculair optreden vaak niet beter kunnen omschrijven dan ‘mooi’. Hoe mooi zou het zijn als je de emoties die je op dat moment ervaart adequaat kunt uiten? ‘Heel mooi en heel waardevol’, zegt filosoof Jos Kessels, die een boek schreef over de kracht van beeld en poëzie om muziek te beschrijven. Op 17 april geeft hij een presentatie over zijn boek bij Kunstlokaal42 in Helmond. ‘Geef taal aan muziek. Een nieuwe theorie van harmonie’.

De boekpresentatie vindt plaats tijdens de Maand van de Filosofie, die dit jaar ‘Chaos’ als thema heeft. “Zijn er overeenkomsten tussen chaos en muziek? “In zekere zin wel. Sommige mensen beschouwen een groot deel van de moderne muziek als chaotisch. Twintigste-eeuwse liederen en twaalftoonsmuziek lijken soms een georganiseerde puinhoop. Tijdens mijn presentatie zal ik verschillende voorbeelden laten zien”, zegt Kessels.

Het boek bespreekt het belang van poëzie en beelden bij het beschrijven van muziek. Woorden op muziek zetten is heel belangrijk, zegt Kessels: “Als je een geweldig concert hebt meegemaakt dat je kippenvel bezorgde en tot in het diepst van je ziel ontroerde, hoe breng je dat dan onder woorden? Vaak kom je niet verder dan ‘het was geweldig’. “Het is een aangrijpende tegenstrijdigheid om iets waarvan je dacht dat het fantastisch was, niet te kunnen beschrijven op de manier die het verdient.”

Waarde toegevoegd

Hoe beter je kunt uitdrukken wat iets voor jou betekent, hoe meer waarde het zal hebben. “Als je van vogels houdt, bestudeer je alle soorten, zodat je ze kunt herkennen als ze voorbij vliegen”, legt Kessels uit. “Dat geldt ook voor mensen die van tuinieren houden. Na verloop van tijd weten ze ook met welke specifieke plantensoort ze werken en welke soort wel of niet in de schaduw moet worden geplant. Door hun toenemende kennis genieten deze mensen meer van hun hobby. Dit geldt ook voor muziek. Door poëzie te gebruiken, kun je het gevoel dat je bij een muziekstuk krijgt onder woorden brengen. Als het je lukt, dringt de muziek nog dieper door en kun je er nog meer van genieten. “Woorden en beelden versterken de sensatie van de geluiden die je hoort.”

Poëzie heeft de reputatie ‘abstract’ of ‘gecompliceerd’ te zijn. “Dat is een misvatting. In werkelijkheid is het niet waar dat poëzie noodzakelijkerwijs moeilijk of complex is. In het dagelijks leven gebruiken wij regelmatig poëtische teksten. Als je verliefd bent, schrijf je liefdesbrieven waarin je je emoties en gevoelens onthult. En mensen delen hun gevoelens ook via WhatsApp.”

Rijd jij

Kessels’ favoriete compositie is Bachs ‘Wohltemperierte Klavier’. Hij geniet nog meer van dit muziekstuk omdat hij beter kan verwoorden wat het voor hem betekent: “Ik luister er onophoudelijk naar. Eerst hoor je vooral een technisch stuk, dan vallen de melodische lijnen op die in elkaar verweven zijn en dan vallen andere aspecten op. Volgens biograaf Christoph Wolff schreef de componist het stuk om “de geest en de ziel te vernieuwen”. Met die kennis hoor je het in de muziek en proef je de emotie die Bach erin legde. Als je dit weet, beleef je de muziek nog intenser.”

Tijdens de presentatie op 17 april geeft de filosoof de bezoekers handvatten om aan de slag te gaan. Het wordt een interactieve conferentie waarin Kessels het publiek aan het werk zet: “Dan kun je taal gaan geven aan de muziek. Je leert ook meer over jezelf als je onder woorden kunt brengen wat muziek met je doet.”

Voor muziekliefhebbers

Volgens Kessels is het boek (en de presentatie bij Lokaal 42 op de Helmondse Markt) geschikt voor alle muziekliefhebbers: “Ik praat niet alleen over klassieke muziek, maar ook over moderne stijlen zoals jazz. Het genre doet er niet toe: muziek gaat over het verwoorden van de geluiden en de gevoelens die ze bij je oproepen.”