Gouds Dagblad | Ode met een randje: ‘Susanna’ in het Gouda Museum

Vanaf oktober 2024 is de grote tentoonstelling ‘Susanna – Van de Middeleeuwen tot MeToo’ te zien in Museum Gouda. Het verhaal van Susanna en de oudsten wordt al duizenden jaren verteld, van de Bijbel tot De Arabische Nachten. Machtsmisbruik en seksueel geweld: er is niets nieuws onder de zon. Maar waarom documenteerden kunstenaars dit MeToo-probleem keer op keer? Van Rembrandt van Rijn en Artemisia Gentileschi tot hedendaagse kunstenaars; Susanna werd talloze keren opgevoerd, keer op keer vertolkt en toegeëigend. Het Gouda Museum onderzoekt het beeld van dit archetype van een belegerde vrouw en presenteert haar verhaal aan de hand van ruim veertig schilderijen, tekeningen, gravures en binnen- en buitenlandse voorwerpen.

Susanna’s verhaal is pijnlijk actueel. In het eeuwenoude verhaal proberen twee machtige mannen Susanna te chanteren terwijl ze in haar tuin aan het baden is. Als ze niet op hun avances ingaat, zullen ze haar van ontrouw beschuldigen. Susanna weigert en wordt inderdaad voor de rechter gedaagd, hoewel de tussenkomst van Daniel of Danjaal haar veroordeling in de weg staat. #MeToo heeft de brief vrijgegeven. Hoewel dit verhaal voorkomt in de katholieke Bijbel (Daniël 13:1-64) en in de Arabische versie van The Arabian Nights, is het relatief onbekend. Susanna dankt haar bekendheid vooral aan de kunstgeschiedenis.

Van Rembrandt tot Gentileschi
Het baden van Susanna wordt keer op keer door kunstenaars op doek vastgelegd. Het Gouda Museum laat in deze tentoonstelling zien waarom. Dit verhaal over gerechtigheid en onrecht heeft door de eeuwen heen steeds een nieuwe functie gekregen. Het werd gebruikt als moralistische waarschuwing, als antisemitische karikatuur, of als dankbaar excuus om sensueel vrouwelijk naakt in beeld te brengen. De tentoonstelling omvat onder meer een meeslepende tekening van Rembrandt van Rijn en een monumentaal schilderij van Artemisia Gentileschi uit Brno, Tsjechië, dat voor het eerst in Nederland zal worden tentoongesteld. Ook Susanna’s van kunstenaars als Arnold Böcklin, Hendrick Goltzius, Gustave Vanaise en Oscar Jespers arriveren in Gouda, naast de 17e-eeuwse schenkingen uit onder meer het Rijksmuseum.

vrouwelijke blik
Het museum gaf beeldend kunstenaar Susanna Inglada (1983) de opdracht om het eeuwenoude verhaal na te vertellen en erover na te denken. Inglada: “De mannelijke blik heeft lange tijd gedomineerd als je bedenkt hoe Susanna’s verhaal wordt verteld, zowel in de beeldende kunst als daarbuiten.” In het heden ziet Inglada daar nog steeds sporen van, een gegeven dat ze ook in haar werk wil aankaarten. In een geanimeerd tweeluik probeert hij bewust de mannelijke blik te vermijden. “Ik hoop met mijn werk een nieuw perspectief te laten zien. Je kunt het een vrouwelijke blik noemen of een meer feministisch perspectief. Ik hoop vooral dat het bijdraagt ​​aan meer inclusiviteit en gelijkheid voor iedereen.”

Kunst en seksualiteit
Om de tentoonstelling een ander perspectief te geven, nodigt het museum De Sekszusjes uit voor een audiotour. De zusjes Krista en Marcelle Arriëns zijn onder meer bekend van YouTube en televisie. In hun werk pleiten zij voor een open debat over seksualiteit, beelden en het aangeven van grenzen. Ook organiseert het Stadsmuseum Gouda een avond vol lezingen en documentaires over seksueel wangedrag met een documentairemaker. Kunstwerken vormen een startpunt voor reflectie en debat.

confronterend
Het tentoonstellingsconcept is een vervolg op de succesvolle tentoonstelling ‘SUSANNA. Bilder einer Frau vom Mittelalter bis “MeToo”’ die in 2022 zal worden tentoongesteld in het Wallraf-Richartz Museum in Keulen, waarbij het Gouda Museum de bezoekers een nog sterkere spiegel voorhoudt. De historische Susanna werd geobserveerd door twee mannen, maar wat is de rol van de hedendaagse kijker, oog in oog met deze naakte vrouw op haar meest kwetsbare moment? Femke Haijtema, directeur van het Gouda Museum: “Tijdens het maken van deze tentoonstelling kreeg ik steeds meer het ongemakkelijke gevoel dat we als beschaafde kunstliefhebbers al eeuwenlang nadenken over de weergave van seksueel geweld. Best vreemd eigenlijk. “Het is tijd om Susanna een platform te geven en dit verhaal echt diepgaand te verkennen.”

De tentoonstelling ‘Susanna – Van de middeleeuwen tot MeToo’ wordt mogelijk gemaakt dankzij de steun van het Mondriaan Fonds, het Cultuurfonds en de gemeente Gouda.