Tijdreisfoto: Hembrug – De orkaan

De emblematische Hembrug bepaalt al jaren het beeld van het Noordzeekanaal in Zaandam… nu is er vrijwel niets… niets…

De klok tikt door. Er wordt gebouwd en gesloopt, straten verdwijnen, nieuwe wijken ontstaan. Winkels vertrekken, bedrijven sluiten, begroeiing maakt plaats voor nieuwbouw. De Zaanstreek is de afgelopen decennia flink veranderd. De orkaan benadrukt dit. Nu maken we opnieuw “dezelfde” foto op een plek die al eerder is gefotografeerd. Zoek de verschillen…

Deze ansichtkaart komt uit de privécollectie van Orkaanredacteur Piet Bakker. Bert Versteeg maakte de huidige foto en gaf tevens achtergrondinformatie. Vandaag: Hembrug en het Noordzeekanaal in Zaandam.

Hembrugg

Vandaag aflevering 87 van de fotografische reis door de tijd, de tweede Hembrug. Vandaag keren we terug naar het Noordzeekanaal waar tot 1983 de indrukwekkende Hembrug lag. De spoorlijn Den Helder – Amsterdam werd tussen 1865 en 1878 in fases aangelegd. Op 18 december 1865 werd het traject Den Helder – Alkmaar geopend, gevolgd door de Alkmaar – Uitgeestlinie (1 mei 1867) en de Zaanlinie (Uitgeest – Zaandam) op 1 november 1869.

Eveneens op 1 mei 1867 werd de route Uitgeest – Haarlem geopend zodat reizigers uit Noord-Holland via Haarlem naar Amsterdam konden reizen. Het laatste deel van de route (Zaandam – Amsterdam) werd pas in 1878 voltooid, toen eerst het IJ werd ingepolderd en het Noordzeekanaal werd aangelegd, waarvoor de duinenrij over 7 km werd afgegraven. Dit was ook de reden dat het treinverkeer van Alkmaar naar Haarlem kon rijden, aangezien er tussen deze twee steden geen water liep.

Na elf jaar inpoldering, indijking en graafwerkzaamheden opende koning Willem III op 1 november 1876 het Noordzeekanaal, dat 27 miljoen florijnen kostte. De inpoldering leverde 5.500 hectare nieuw bebouwbaar land (landbouw) op. Met de opbrengst werd het project grotendeels gefinancierd.

Toen het kanaal werd geopend, had het een diepte van 6,50 m en de breedte van de bodem 27 meter. Over het nieuwe kanaal zijn twee spoorbruggen gebouwd, de Velserspoorbrug en de Hemspoorbrug. Deze Hembrug lag een paar honderd meter oostelijker dan de tweede Hembrug en werd gebouwd tussen 1870 en 1875. De brug kostte 600.000 frank en had een vrije hoogte van 4,00 meter, een breedte van 19,00 meter en bestond uit twee vaste delen en een beweegbare brug. centrale sectie.

Door de toename van het maritieme verkeer werd het kanaal periodiek verdiept en verbreed, in 1898 bedroeg de diepte 9,0 meter en de breedte van de bodem 36 meter en tussen 1904 en 1907 werd het 10,3 meter diep met een breedtediepte van 50 meter.

Daarom werd in die periode (1903-1907) een nieuwe spoorbrug gebouwd. Deze tweede Hembrug werd een imposant bouwwerk met een vrije hoogte van 11 meter, een breedte van 55 meter en het mobiele middengedeelte een lengte van 127,9 meter. Daarnaast kwamen er twee vaste delen van elk 68,2 meter, waardoor de totale lengte van de brug 264,30 meter zou bedragen. De nieuwe spoorbrug kostte 3 miljoen gulden.

Op de spoordijk werd de halte Hembrug gebouwd, speciaal gebouwd voor de medewerkers van de Artillerie-instelling, Norit en Bruynzeel.

Ook de Velserspoorbrug werd rond 1905 vervangen door een nieuwe, maar deze zou iets kleiner zijn dan de Hembrug, namelijk 184 meter lang met een roterend gedeelte van 128 meter. Deze Velserspoorbrug kostte 1.861.000 florijnen en werd in 1957 vervangen door de Velserspoorbrug.

Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitsers 400 dozen met elk 3 kg explosieven op de centrale pilaar geplaatst, maar twee verzetslieden, Remmert Aten en Jaap Boll, zwommen in de nacht van 26 september naar de brug 1944 en gooide de 400 dozen in de gracht. Helaas kwam er na een paar uur wat verpakkingsmateriaal naar boven waardoor de Duitsers dit ontdekten en nieuwe explosieven plantten, waarna Aten terugzwom naar de brug om de explosieven te verwijderen.

Na de Tweede Wereldoorlog nam het spoorverkeer snel toe en nadat in 1970 en 1974 schepen met de brug in aanvaring kwamen, werd besloten de oude spoorbrug te vervangen door de Hemspoortunnel. Op 19 mei 1983 opende Koningin Beatrix officieel de nieuwe 2.400 meter lange Hemtunnel, samen met de nieuwe stations Zaandam en Amsterdam-Sloterdijk. De totale kosten van het project bedroegen 530 miljoen gulden.

In het najaar van 1983 werd begonnen met de sloop van de oude brug. Pas in het voorjaar van 1985 werden de pijlers onder grote publieke belangstelling opgeblazen. In de tweede helft van de jaren tachtig werden de spoordijken afgegraven en werd aan de oude Zaandamse weg tussen de Provincialeweg en de Pieter Ghijsenlaan een industrieterrein aangelegd.

Het kanaal is meerdere malen verdiept en verbreed en zal in 2024 een bodembreedte van 170 meter en een diepte van 15,50 meter hebben. De breedte van het Noordzeekanaal bedraagt ​​aan de waterlijn 270 meter en het kanaal heeft een totale lengte van 21 kilometer.

Veel mensen denken dat het kanaal begint bij de sluizen van IJmuiden, maar in werkelijkheid is dit niet het geval en duurt het veel langer. Vanwege de relatieve ondiepheid van de Noordzee was het noodzakelijk om voor de kust een diepe sleuf te graven, zodat schepen gemakkelijk de haven van IJmuiden en het Noordzeekanaal konden bereiken.
Dit kanaal, de IJgeul, werd in 1982 ingehuldigd en had een lengte van 23 kilometer en een diepte van 16,5 meter. In 2006 werd het kanaal uitgebreid en werd het 17,8 meter diep, tussen de 450 en 600 meter breed en 43 kilometer lang.

Kijk naar hier zijn alle tijdreisfoto’s.

Foto en tekst 2024: Bert Versteeg. Bronnen: Zaanwiki, Wikipedia.