Zonder een lange geschiedenis is het nog steeds een mogelijk historisch gebouw.

Als een van de jongste plaatsen van Nederland heeft Lelystad een korte maar goed gedocumenteerde geschiedenis. De hoofdstad van de provincie Flevoland ligt in de derde polder van het Lely-plan, in het oosten van Flevoland. Vóór deze polder waren er al twee drooggelegd, zoals de eerste Wieringermeer en de tweede de Noordoostpolder.

Nationale monumenten
Op 28 september 1967 kwamen de eerste bewoners in Lelystad wonen, maar pas op 1 januari 1980 werd de stad echt een gemeente. De gemeente heeft op 1 januari de grens van 84.000 inwoners bereikt en groeit gestaag.

Bij zo’n korte geschiedenis denk je niet snel aan rijksmonumenten, maar het zijn er wel 2. Het betreft een plek met een scheepswrak uit de late middeleeuwen en een plek met resten van een nederzetting uit het Onder-Neolithicum B-Midden-Neolithicum A.

Volgens de Erfgoedwet moet de gemeente een erfgoedregister bijhouden, waarin informatie over gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten is opgenomen. De gemeente Lelystad heeft een lijst met gemeentelijke monumenten opgesteld.

Post 65 parels
Maar je kunt er nog iets leuks aan toevoegen en het is NS-station Lelystad Centrum. De site van het Cultureel Erfgoed heeft een blog op nummer 65, die op nummer 3 gaat over Lelystad. De auteur geeft aan dat Lelystad een bron is van Post 65-parels.

Volgens de blog is een groot deel van onze leefomgeving gebouwd en gebouwd in de periode tussen 1965 en 1990. Deze periode wordt ook wel de post-65-periode genoemd. Zo stamt NS-station Lelystad Centrum uit 1988 en is ontworpen van architect Peter Kilsdonk.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) voert momenteel onderzoek uit naar jong erfgoed uit die tijd. Dit wordt onder meer vastgelegd in de blogs van de site.

Grote problemen NS
Gezien de sterke groei van de automobiliteit en de onderbreking van het kolentransport vanuit de Limburgse mijnen had de NS in de beginjaren van de Post 65-periode financiële problemen. Om de kosten te drukken werd de architectuur van het station veel eenvoudiger.

Ook werd het standpunt verlaten dat het station een baken in de stad moest zijn. In 1980 begonnen mensen weer in het spoorvervoer te geloven, deels vanwege de enorme files, en werden er nieuwe lijnen aangelegd. Denk aan Veenendaal, Schiphol en Flevolijn.

De stations vertegenwoordigen weliswaar maar een klein deel van de kosten, maar waren essentieel voor het publieke gezicht van de NS. Station Lelystad is daar een goed voorbeeld van.

Het resultaat waren stations met een nieuwe huisstijl, met een ‘parapludak’, korte looproutes, transparantie, zoveel mogelijk natuurlijk licht en materialen en primaire kleuren die bestand zijn tegen vandalisme. Eén van de architecten was Peter Kilsdonk.

Deze architect ontwierp onder meer stations in Almere, Doetinchem, Zaandam, Oss, Lelystad Centrum en Duivendrecht. Volgens de auteur is station Lelystad het zuiverste voorbeeld van de hightech glas- en staalstations van NS.

Je ziet – en zo werd het vanaf het begin genoemd – het ‘kristallen paleis’ in Lelystad. Aan de andere kant wordt hij ook bekritiseerd omdat hij als koppig wordt beschouwd. Maar het zal nog geruime tijd als station blijven functioneren en zal daarom terecht de status ‘Post 65-monument’ krijgen.

(Bronnen: Rijksmonumenten, Gemeente Lelystad, Wikipedia, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Omroep Flevoland)