De jeugdzorg is gebaat bij de inzet van ervaren deskundigen

Gemeenten en zorginstellingen maken in de zorg voor jongeren slechts beperkt gebruik van ervaringskennis. Wat zijn de ervaringen van gemeenten die wel met ervaren deskundigen werken? “De betrokken mensen hebben vaak een duidelijk beeld van wat voor hen werkt en wat niet.”

Drie ervaren ambtenaren zijn sinds enkele maanden werkzaam bij de gemeente Gouda. En nee, dat Het zijn geen vrijwilligers. In werkelijkheid zijn het medewerkers die twee dagen in de week werken en deel uitmaken van het team, benadrukt Laura van Halteren, hoofd afdeling Jeugd van de gemeente Gouda. “We horen jongeren vaak zeggen dat ze zich niet begrepen of gehoord voelen door zorgverleners”, legt ze uit om deze mensen in dienst te nemen. ‘Ongetwijfeld hebben ook de groeiende psychische problemen onder jongeren invloed. Zo krijgen wij steeds vaker meldingen van jongeren die thuis zitten en niet meer naar school gaan. Ervaren deskundigen kunnen echt een andere rol vervullen naast een jongere of een ouder.’

Kwaliteitseisen

Ervaringsdeskundigen zijn jongeren, volwassenen of ouders die ervaringen (hebben) met de jeugdzorg. Zo komt Nadja Schouten (36), een van de ervaren ambtenaren van Gouda, uit een disfunctioneel gezin. Ze ging van instelling naar instelling, kwam terecht in een gesloten centrum voor minderjarigen en werd op negentienjarige leeftijd moeder van een zoon met autisme. Anouk Robben (25) werd op veertienjarige leeftijd depressief en sneed zichzelf. Hij begon met het vwo, keerde terug naar het mbo en bleef uiteindelijk in bed liggen. De gemeente Gouda heeft deze mensen geworven via ExpEx, een organisatie van ervaren (opgeleide) jongeren die hun ervaringen weten in te zetten om aan bepaalde kwaliteitseisen te voldoen.

Geleidelijk

Ervaringskennis wordt steeds vaker beschouwd als een op zichzelf staande bron van kennis, naast wetenschappelijke en professionele kennis. in het onlangs verschenen rapport Ervaringskennis en ervaring.in de jeugdzorg van het Verwey-Jonker Instituut. Tegelijkertijd ligt er een grote uitdaging in het structureel benutten van deze kennis. De inzet van ervaringsdeskundigen is inmiddels goed verankerd in de geestelijke gezondheidszorg. In de jeugdzorg en bij gemeenten wordt van deze kennisbron slechts spaarzaam gebruik gemaakt. De publicatie geeft richtlijnen voor gemeenten en maatschappelijke organisaties voor de duurzame inzet van ervaren deskundigen.

Kom op interview

Waar kunnen Goudse ambtenaren het verschil maken? Onder andere Schouten en Robben komen ons versterken. toelatingsgesprek in bepaalde situaties. Ouders of jongeren kunnen dan op vrijwillige basis een reeks gesprekken met hen inplannen. Zij fungeren als luisterend oor en kunnen meningen en advies geven. Robben: ‘Ik besefte onlangs bijvoorbeeld dat er meer hulp nodig was dan een jonge vrouw nu kreeg toen ik haar sprak. Dat is later aangepast. Ook ga ik vaak naar het eerste gesprek met een zorgverlener als cliënten dat interessant vinden.’ Schouten: ‘Dat je zelf iets op dat gebied hebt meegemaakt, maakt het anders. Wij bieden waardering en erkenning en kunnen hoop bieden dat het goed komt.’

Verkeerd keelgat

Ook andere teamofficials kunnen profiteren van de inbreng van ervaren medewerkers. Een voorbeeld is een medewerkster die tijdens een casusoverleg vertelde dat een van haar cliënten steeds minder reageerde op haar sms’jes en telefoontjes. Toen hij later een sollicitatie las die hij naar de betreffende opdrachtgever had gestuurd, merkte Robben op dat hij de tekst behoorlijk laakbaar vond. “Ik vertelde hem dat die woorden mij ook zouden storen. Ik adviseerde hem om meer begrip voor de situatie te tonen. Later kwam ze mij vertellen dat mijn opmerkingen haar veel hadden geholpen. Nu heeft hij weer contact met het meisje.’

Kritische collega’s

Van Halteren heeft de indruk dat zelfs de meest kritische collega’s inmiddels de meerwaarde zien van nieuwe medewerkers. “Het is erg baanbrekend, vooral in het begin”, voegt hij eraan toe. ‘Daarom zijn we op zoek gegaan naar mensen die zelfvertrouwen hebben. En neem er altijd meer dan één, is zijn advies. Zodat de ervaringsdeskundige niet de enige is die zich in die positie bevindt.

Gefragmenteerde politiek

Afke Jong, recentelijk jeugdbeleidsadviseur in Zaanstad en voorheen landelijk adviseur geweld en de jongeren uit de Gooi- en Vechtstreek moesten jaren geleden als ouders voor jongeren zorgen. Hij is bewust als beleidsmedewerker bij de gemeente aan de slag gegaan om invloed uit te oefenen. Ze is van mening dat het beleid vaak extreem gefragmenteerd is en niet altijd aansluit bij het dagelijkse leven van jongeren en gezinnen. ‘De vereniging plaatste mijn dochter bijvoorbeeld op een speciale school. Maar het was heel moeilijk om vanuit de woongroep waar ik woonde naar die school te komen. De gemeente wilde het vervoer echter niet in eigen beheer nemen. Ik moest praten als Brugman om het te doen.’

Financiering

Jong is tevens voorzitter van Netwerk Beter Samen, een organisatie van jongeren, ouders en ervaren professionals die de zorg voor jongeren willen verbeteren. Volgens haar kunnen gemeenten de inzet van ervaringskennis op meerdere manieren bevorderen. ‘Door beleid te ontwikkelen kunnen ze ervoor zorgen dat de stem van ouders en jongeren wordt gehoord. Ook kunnen ze ervaringsdeskundigenorganisaties financieren en als voorwaarde bij aanschaf stellen dat jeugdzorginstellingen gebruik maken van ervaringskennis.’

Gesloten jeugdzorg

Jong noemt ook het onlangs verschenen rapport Lonely Closed van Jason Bhugwandass (zelf ervaringsdeskundigedig) als voorbeeld van hoe groot de invloed van ervaren deskundigen kan zijn. Bhugwandass interviewde 51 jongeren die in gesloten jeugdzorgcentra hadden gezeten over hun vaak schokkende en gruwelijke ervaringen, die nog nooit zo duidelijk aan het licht waren gekomen. Jong: ‘En de volgende stap voor mij is niet om te zeggen: ‘Bedankt Jason voor je rapport, we gaan er als beleidsmakers mee aan de slag.’ Maar laten we met opdrachtgevers blijven bespreken wat het alternatief zou moeten zijn. De betrokken mensen hebben vaak een duidelijk beeld van wat voor hen werkt en wat niet.’

Lees het volledige artikel in Rijksoverheid nr.