Bibliotheken strijden tegen overlast: ‘Steeds meer mensen weten ons te vinden’

Twee Amsterdamse bibliotheken hebben hun deuren gesloten voor een deel van hun publiek in een poging de overlast van sommige bezoekers tegen te gaan. Sinds eind maart zijn de vestigingen in Osdorp en Slotermeer vanaf 13.30 uur alleen nog maar te bezoeken door mensen met een lenerspas. De maatregel geldt momenteel tot 14 april.

De reden: jongeren beledigen en spugen naar het personeel, en gooien met boeken en koffie, zeggen medewerkers en bezoekers tegen NH Nieuws. ‘Eéntje is net met zijn dikke fiets de bibliotheek binnengereden.’

Bibliotheken hebben al een beveiliger om dit soort gedrag te voorkomen, zegt een woordvoerder van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, maar “in de praktijk lijkt dit niet genoeg indruk te maken.”

Amsterdam is niet de enige gemeente waar bibliotheken kampen met bezoekersoverlast, zegt Klaas Gravesteijn, hoofd van de Vereniging Openbare Bibliotheken. Het aantal bibliotheken dat gedwongen wordt een bewaker in te huren is ‘te veel om op te noemen’, zegt hij. Ze bevinden zich in de grote steden, maar bijvoorbeeld ook in Dordrecht en Helmond.

Luide en agressieve jongeren zijn niet de enigen die voor problemen zorgen, zegt Gravesteijn. Ook daklozen en verwarde mensen veroorzaken ongemak, “en mensen die te veel hebben gedronken.”

Cijfers ontbreken, zegt hij, maar bredere sociale problemen die in openbare bibliotheken tot uiting komen, zijn duidelijk zichtbaar. “Het verdwijnen van het gemeenschapswerk, de teloorgang van de geestelijke gezondheidszorg. De bibliotheek is uiteraard een spiegel van de samenleving. Dat is inherent aan een publieke ruimte.”

Bibliotheken zijn bovendien een van de meest toegankelijke plekken in een gemeente: iedereen kan naar binnen, het is niet nodig om lid te zijn. “Daklozen weten dit bijvoorbeeld: als het koud is en ze niet naar de kinderopvang kunnen, gaan ze naar de bibliotheek.” En dat is ook prima, benadrukt hij. Zolang er geen overlast ontstaat.

Ergernis door jonge of verwarde mensen is geen nieuw fenomeen, benadrukt Gravesteijn. “Maar de afgelopen twintig jaar is de bibliotheek getransformeerd van een plek waar je vooral boeken kon lenen en lezen naar een plek met veel meer sociale functies. Er wordt informatie gegeven over gezondheid en financiën, mensen kunnen rustig studeren of samenwerken. van het coronavirus was het een van de weinige plaatsen die open mocht blijven.”

Met deze uitbreiding van sociale functies kwam er ook een breder publiek, zegt hij. “Steeds meer mensen weten de bibliotheek te vinden. Gelukkig zijn er veel goedbedoelende mensen, maar ook mensen die niet weten hoe ze zich moeten gedragen.”

Ook directeur van de twaalf bibliotheken van de gemeente Utrecht, Deirdre Carasso, stelt dat de toename van het aantal bezoekers soms voor problemen zorgt. “Vorig jaar hadden we 32 procent meer bezoekers dan het jaar ervoor. Niet alle bezoekers komen met hetzelfde doel. Voor sommigen is het een ontmoetingsplek, voor anderen een plek van stilte. En vooral de kleinere bibliotheken in woonwijken zijn vaak een grote ruimte. Ze zijn niet altijd geschikt voor de nieuwe functies van de bibliotheek.”

In de twaalf bibliotheken van Utrecht “is het nog veilig, maar dat is niet vanzelfsprekend”, zegt Carasso. “Het wordt voor ons steeds moeilijker om dat zo te houden.” In Utrecht zijn beveiligers ingezet, camera’s geplaatst en medewerkers hebben een weerbaarheidstraining gevolgd. “Samen met de gemeente, maatschappelijk werk en de scholen in de buurt van de buurtbibliotheken lukt het ons om het veilig te houden, maar dat vergt steeds meer inspanning.”

Ook de directeur van de landelijke beroepsvereniging Gravesteijn zou willen dat bibliotheken, samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en scholen, problemen oplossen zoals in Amsterdam, “al klinkt dit wat soft.” Huur een bewaker in, zoals veel bibliotheken doen. , het behandelt echt de symptomen. En het kost ook veel geld. Terwijl bibliotheken al moeite hebben om dit te bereiken.”

Maatregelen als het verbieden van gebieden of het verbieden van niet-leden moeten ook een ‘laatste redmiddel’ zijn, zegt Gravesteijn. “Je wilt zo toegankelijk mogelijk zijn. Je wilt ook mensen verwelkomen die geen lid zijn van de bibliotheek, maar ‘s ochtends gewoon even de krant willen komen lezen en koffie willen drinken.”