‘Zonder medeweten van de buurt krijg je niet al die huizen van het gas’

Dat de verwachtingen ten aanzien van het aardgasvrij maken van woningen nog niet heel hooggespannen zijn, komt mede doordat veel mensen denken dat de weg hier naartoe een rechte lijn is. Maar zo werken transities niet, zegt Anke van Hal van Nyenrode Business Universiteit in BNR Duurzaam: weerstand zal overwonnen moeten worden om momentum te krijgen. “Het heeft ook tien jaar geduurd voordat de afschaffing van de HR-ketel, waar iedereen zo van hield, geaccepteerd werd.”

Het kabinet wil in 2030 anderhalf miljoen woningen van het gas hebben gehaald. Of dat haalbaar is, kan Van Hal lastig inschatten. Op dit moment bevinden veel projecten zich nog in de ontwikkelingsfase, terwijl er onder de oppervlakte al veel dingen gebeuren die niet zichtbaar zijn. ‘Het kan lastiger zijn, maar het kan ook zijn dat dingen ineens heel snel gebeuren. Hoe bitter ze ook mogen zijn, de hoge energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne hebben ertoe geleid dat energiebesparingen en isolatie zeer snel afnemen.’

Lees ook | Klimaatdoelen voor 2030 in veel sectoren haalbaar, zegt ABN Amro

Momenteel belemmeren twee factoren de werken: stikstofblokkades en een tekort aan personeel als het gaat om het “rehabiliteren” van alle huizen. Maar volgens Van Hal bieden biobased bouwmaterialen nieuwe mogelijkheden. Deze worden steeds aantrekkelijker door de hoge prijzen voor bouwmaterialen, de problemen van boeren met stikstof en de steeds beperktere bereikbaarheid van stedelijke centra. “Je ziet dat er veel vooruitgang is op het gebied van biobased materialen.”

Isoleer daken met hennep

Zo isoleren de eerste woningbouwverenigingen hun daken al uitsluitend met hennep, wat de teelt ervan ook aantrekkelijk maakt voor boeren. Volgens Van Hal kan dit een enorm vliegwieleffect hebben. “Als je dit op veel plekken op kleine schaal doet, kan het ineens heel snel gaan. Terwijl we jarenlang dachten: dit gaat niet werken.’

Lees ook | ‘Schaf de verhuurdersheffing af om woningen te verduurzamen’

Van Hal benadrukt het belang van de derde succesfactor, die vooral geldt voor bestaande woningen en wijken, waarbij bewoners betrokken willen worden. Er wordt in het nieuws vaak veel gesproken over het aardgasvrij maken van woningen, nog voordat er iets gebeurt. ‘En er is niets waardevoller dan je eigen huis. Als je in de krant leest dat er iets gaat gebeuren, je hoort een tijdje niets en dan wordt op een gegeven moment verteld wat het gaat worden, dan gaan mensen zich verzetten.’

Schiet op het verzet

Vaak gaan er dingen mis omdat de technologie te geavanceerd is in projecten. Dat roept ook weerstand op, hoe goed het idee ook is. Er moet rekening mee worden gehouden dat de kennis van de buren absoluut noodzakelijk is om te kunnen beginnen met het bouwen van een wijk: als de straat open moet voor de aanleg van een warmtenet, moet daar ook rekening mee worden gehouden bij het herbestratingen met verschillende wensen.. ‘En je kunt een wijk echt mooier maken; Bewoners kennen hun buurt, die moet je niet meenemen in je plan, dat moet je samen met ze doen.’

Lees ook | GroenLinks-PvdA wil een ‘reiskorting’ om particuliere eigenaren te dwingen duurzamer te zijn

Van Hal woonde zelf een tijd in Canada, waar ze van dichtbij zag hoe daar gewerkt werd aan het Sustainable Neighbourhoods Action Program (SNAP). “Samen met gedragswetenschappers onderzochten ze hoe ze de kennis die in elke wijk aanwezig was zo snel en effectief mogelijk konden inzetten om de wensen van bewoners te vervullen.” Met buurtfeesten, droommuren en ijsjes, in ruil voor ingevulde reactieformulieren. ‘Heel toegankelijk, maar effectief. Professionals denken vaak dat bewoners iets anders willen dan wat ze werkelijk willen.’