Na 150 jaar stopt de stoomlocomotief opnieuw bij station Maliebaan

Beleef oude tijden opnieuw op station Maliebaan, nu Utrechts Spoorwegmuseum. Precies 150 jaar na de inhuldiging van het emblematische gebouw stopt vandaag opnieuw een stoomtrein.

“Het is echt spectaculair”, zegt een bezoeker van het station. De stoomlocomotief, die speciaal voor vandaag is gerepareerd, heeft zojuist kolen geladen en water “verzameld”. Binnenkort keert hij puffend, zuchtend, fluitend en met een enorme rookzuil terug naar Hilversum.

Vandaag staan ​​er in totaal vier ritten gepland met de oude locomotief tussen Utrecht en Hilversum. Het is één van de jubileumfestiviteiten nu zowel de stations Oosterspoorlijn als Maliebaan 150 jaar bestaan.

Op 10 juni 1874 opende de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij, voorloper van de NS, een zijtak van de Oosterspoorlijn die liep van Hilversum via Baarn naar Utrecht. Het gelijknamige station werd vlakbij de Maliebaan geopend als opstapplaats voor reizigers uit Utrecht.

Dat was niet zo vanzelfsprekend, zoals te zien is op de jubileumtentoonstelling. Omwonenden en gemeente vreesden voor het verlies van de ‘groene wandeling’ in het majestueuze stadspark van Utrecht en vreesden voor de overlast van ‘rollende en rokende locomotieven‘. KNMI-meteoroloog Buys Ballot vreesde dat het passeren van de treinen zijn meetapparatuur zou verstoren. En de directeur van een nabijgelegen gevangenis dacht zelfs dat gevangenen door al dat treinverkeer door de deur gingen. ‘lichtere plannen om te ontsnappen‘.

Maar het station en de spoorlijn werden gebouwd, zij het iets verder weg. Veel bewoners, ook die van statige villa’s, werden al dan niet vrijwillig aangekocht. Eén van hen was de edelvrouw Pauline Ram, weduwe van de gemeentesecretaris. “Hij ontving ruim 100.000 florijnen voor zijn huis. Destijds was het kapitaal”, vertelt Evelien Pieterse van het RTV Utrecht Spoorwegmuseum. Interessant detail: de bouw van station Maliebaan werd geschat op ruim 200.000 euro.

Station Maliebaan was meer dan alleen een stationsgebouw: het was een dorp op zichzelf, zegt conservator Pieterse. Achter het station bevond zich een onderhoudsloods. Er waren meerdere huizen voor het personeel: bijvoorbeeld dat van de stationschef, die 24 uur per dag beschikbaar moest zijn. Er was ook een badkamer voor de machinist, omdat hij bij alle weersomstandigheden bij de kolen zat.

Er was nog steeds geen elektriciteit, vandaar de kolen in de locomotief. De trein zelf werd van binnen en van buiten verlicht met olielampen, elk verlicht door een lampenaansteker. “Hij moest vaak op de rijtuigen stappen, want buiten stonden ook lampen”, vertelt Pieterse.

De enige taak waarvoor de Spoorwegmaatschappij destijds vrouwen inhuurde, was het oversteken van bewakers. Maar alleen als die vrouw getrouwd was met een man die ook bij de spoorwegen werkte en met het gezin naast de overweg woonde. “Het was zijn taak om de slagbomen bij de overweg te laten zakken. Bij de overweg hing een seinbel en die maakte veel lawaai als er een trein arriveerde”, vertelt Pieterse. “Het loon was 30 cent per dag, het was de laagstbetaalde baan aan de spoorlijn.”

Zo nu en dan ging het mis omdat een kruiswacht te laat kwam. De zanger Willy Derby schreef hier in 1931 een lied over. De dame bij de overweg. gepubliceerd op grammofoonplaat.

Station Maliebaan was lange tijd een populair station vanwaar zelfs de trein naar Parijs vertrok, een bestemming die destijds alleen toegankelijk was voor ‘a happy weinigen’. Maar de zaken veranderden toen er een nieuw station aan de Biltstraat werd geopend. Het lag dichter bij het centrum en aan de tramlijn tussen Utrecht en Zeist.

Het Maliebaanstation werd echter tijdens de Tweede Wereldoorlog heropend om joden uit Utrecht naar kamp Westerbork te deporteren. In 2015 is bij het station een monument geplaatst met de namen van 1.239 Joodse slachtoffers uit de stad Utrecht.

Het Spoorwegmuseum viert het 150-jarig jubileum van het Maliebaanstation met een jubileumtentoonstelling tot en met 1 november 2024. Op dinsdag 11 juni en zondag 16 juni zendt RTV Utrecht de documentaire ‘150 jaar Maliebaanstation’ uit.