NSC-leden lijken diep verdeeld over breuk met Wilders, maar Omtzigt blijft achter: ‘Hij is integer’

NSC-leider Pieter Omtzigt sprak dit weekend voor het eerst met zijn partijgenoten over de vastgelopen kabinetsformatie en de rol van de NSC daarin. Er is steun, maar ook kritiek: ‘Het land moet bestuurd worden.’

Bertie Ledeboer (75) voelt zich “enorm opgelucht” dat NSC-leider Pieter Omtzigt de onderhandelingen over een nieuw kabinet met PVV-leider Geert Wilders heeft afgebroken. De kunstenaar en voormalig ‘vrouw van de zee’ is op de bijeenkomst van NSC-leden die in Zwolle gepland staat vastbesloten: ‘Wilders is niet betrouwbaar, hij verdeelt mensen’, zegt ze. “Wat de samenleving nodig heeft, is iemand die verbindt.” Ledeboer vindt dat Omtzigt de gesprekken veel eerder had moeten stopzetten. Hij hoopt oprecht dat Omtzigt niet overtuigd raakt om zich bij de PVV aan te sluiten.

Iets verderop zit Martin (‘liefst zonder achternaam’), een 59-jarige medewerker in de olie-industrie. Hij denkt precies het tegenovergestelde. Volgens hem is het jammer dat trainingsgesprekken met PVV, VVD, NSC en BBB de laatste tijd zijn mislukt. ‘Wat is het risico als je samenwerkt? We hebben een ondertekend document met afspraken over de rechtsstaat. Dus als er dingen worden gezegd die niet kunnen, ben jij er om ze zelf te corrigeren.’ Ik zou liever hebben dat Omtzigt terugkeert naar de onderhandelingstafel om te kijken of de meningsverschillen kunnen worden overbrugd. ‘Het land moet geregeerd worden. Als we het systeem willen veranderen, moet jij er deel van uitmaken.’

De twee stemmen, vóór en tegen het opblazen van de formatieonderhandelingen, zijn typerend voor de verdeeldheid die heerst in de nieuwe partij van Omtzigt. NSC-kiezers zijn ‘verdeeld’ over de inspanningen van de partij de afgelopen weken en in het bijzonder over de samenwerking met de PVV, zo blijkt uit een recent kiezersonderzoek van Ipsos I&O.

Ongeveer 35 procent van de kiezers die in november op de NSC stemden, vindt het begrijpelijk dat NSC-leider Omtzigt de onderhandelingen heeft stopgezet. Ongeveer hetzelfde percentage (38 procent) begrijpt dit niet. NSC-voorzitter Bert van Boggelen ziet deze verdeeldheid ook terug in de ongeveer “tweeduizend e-mails” die de partij heeft ontvangen sinds de NSC op 6 februari met de partij brak, zei hij vrijdagmiddag in Zwolle. De ene helft begreep het en voelde zich ‘opgelucht dat de NSC weg is’ en de andere helft zei: ‘O, wat jammer, grijp nu de kans om te regeren.’

Niet verrast

Omtzigt is “helemaal niet verrast” door de verdeeldheid binnen zijn partij. ‘Ik ben trots op een partij waar leden met elkaar in discussie gaan. Als je verrast wordt door een partij waarvan de leden er anders over denken, dan moet je een eenmanspartij of een Noord-Koreaanse communistische partij oprichten. “Ik denk dat beide geen wenselijk alternatief zijn.” Omtzigt en NSC-afgevaardigden informeren zo’n 150 leden over de patstelling van de partij. De partijleiding springt van tafel naar tafel om de genomen besluiten toe te lichten.

Omtzigt weet niet of hij in de volgende trainingsfase alle afgevaardigden en kiezers weer zal kunnen verenigen. ‘Het is de voortdurende uitdaging om je idealen te blijven verdedigen. Van daaruit redeneren we voortdurend. We zijn begonnen met de rechtsstaat en die zullen we blijven verdedigen.” De partij heeft sinds het uiteenvallen van de formatie op 6 februari ruim driehonderd leden verloren, maar heeft ook zo’n driehonderd leden teruggekregen.

Duidelijk is dat het voor Omtzigt heel spannend is om vrijdagmiddag de juiste toon te vinden in het gesprek over de vastgelopen kabinetsformatie voor een volle zaal in Zwolle. Zijn stem klinkt minder stevig dan normaal en hij leest zijn toespraak voor. De NSC stelt dat de toegang tot de ledenvergadering in Zwolle afhankelijk was van het tijdstip van aanmelding (wie het eerst komt, het eerst maalt). Daarom werden de 150 grootste aanwezige leden niet geselecteerd vanwege hun steun aan de partijleiding.

Dat blijkt ook aan de tafel van NSC-lid Martin. Hij spreekt openlijk over de “niet zo comfortabele manier” waarop Omtzigt het uiteenvallen van de formatie communiceerde. Dit betekent niet dat zijn vertrouwen in de partijleider is afgenomen. Ook Bertie Ledeboer, die vanaf het begin sterke bedenkingen had bij de trainingsgesprekken met Wilders, noemt Omtzigt ‘een betrouwbaar en eerlijk mens’. Ze zijn misschien verdeeld over de leiding van de partij, maar niet over de leider ervan.

Wat nu?

Aan het einde van de avond, nadat Omtzigt alle zorgen van zijn leden heeft gehoord, pakt de NSC-leider het net. Het belangrijkste dat je hebt gehoord? “Mensen willen graag dat we meer communiceren over de beslissingen die we nemen tijdens het trainingsproces”, zegt de NSC-leider. “Mijn les is dat die fase van radiostilte te lang heeft geduurd.”

De vraag wat nu te doen ligt op ieders lippen. Gedeputeerden Martin en Bertie Ledeboer willen dit ook graag weten. Maar niet alleen in Den Haag is Omtzigt daar vaag over, ook in Zwolle kan hij geen exact antwoord geven.

In het oosten van het land herhaalt Omtzigt zijn eerdere uitspraken dat de NSC bereid is “de verantwoordelijkheid voor de nationale regering op zich te nemen”, maar hoe die verantwoordelijkheid gerealiseerd moet worden blijft een mysterie. Een ‘afgelegen’ tolerantierol wordt als optie gepresenteerd, net als Omtzigts exotische plan voor een buitenparlementair kabinet.

Bertie Ledeboer, die nog steeds ‘helemaal niets’ ziet in de samenwerking met Wilders, vindt de buitenparlementaire variant ‘interessant’ klinken. ‘Ik denk dat dit betekent dat we een beetje weg blijven van Wilders en betrokken blijven bij het management. Dat is precies wat we nodig hebben.” NSC-lid Martin concludeert na een avondje debatteren: ‘We zijn nog steeds een beetje onzeker over hoe we verder moeten. En dat is oké.’

Ze zijn allebei erg benieuwd hoe het avontuur zal eindigen.