Hogeronderwijsraden gebruiken vaak de ‘breedste wapens’ tegen ongewenste artikelen

De communicatiemanager die zijn kritische vragen ‘oncollegiaal’ vindt. Tijdens een openbare bijeenkomst voor het hele publiek te horen krijgen dat je je werk niet goed doet. Uit een vakbondsvergadering worden verwijderd.

Dat je als journalist voor een universiteitsblad te maken krijgt met micro-agressies en tegenstand hoort helaas bij het vak, zegt Saskia Bonger. Als hoofdredacteur van DeltaHet online magazine van de TU Delft, waar ze wel aan gewend is, maar wat haar deze maandag overkwam, had ze nog nooit meegemaakt.

“Ik kreeg een mail van de advocaat van een oud-directeur die we in een artikel hebben genoemd, waarin hij ons opdroeg de stekker eruit te trekken.” Vijf minuten na het verstrijken van het ultimatum van de voormalige directeur komt er ‘een dreigende e-mail’ binnen van de juridische afdeling van de Technische Universiteit Delft. “Er staat dat ik als medewerker van de universiteit persoonlijk verantwoordelijk ben voor het openbaar maken van vertrouwelijke documenten.” Bonger schortte vanwege protesten het artikel over sociale onzekerheid aan de Technische Universiteit Delft op.

De e-mail is wederom een ​​voorbeeld van hoe de persvrijheid op universiteiten en hogescholen onder druk staat, zegt Bonger. “Er zijn veel incidenten.” Afgelopen zomer verscheen het in het universiteitsblad. Cursor Onder druk van de redactie verschijnt een offline bericht over belangenverstrengeling bij de Technische Universiteit Eindhoven. Een column over ‘bullshitjobs’ bij de Hogeschool (HAN) Arnhem en Nijmegen verzorgde de redactie van het universiteitsblad Sam Eind vorig jaar kreeg hij een berisping van de communicatieafdeling. Vrijwel tegelijkertijd werd het commerciële klimaat getroffen Wetenschappelijke gids in conflict met de Universiteit Maastricht na een kritisch artikel over de voorzitter van het college van bestuur.

grotere wapens

De NVJ-journalistenvakbond luidde vorige maand de noodklok over de stand van zaken op het gebied van de persvrijheid in het hoger onderwijs. Daarna volgde een bijeenkomst waarin journalisten en hoofdredacteuren het probleem bespraken. “Uit gedeelde ervaringen blijkt dat hogescholen en universiteiten zeer harde maatregelen nemen”, zegt Matthijs Valent van de NVJ. Zo werd rond de publicatie van het artikel over belangenverstrengeling aan de Technische Universiteit Eindhoven direct hoofdredacteur Han Konings uit zijn functie ontheven, waarna de redactie uit protest de site blokkeerde. “De modus operandi is: onmiddellijk de krachtigste wapens inzetten”, zegt Valent.

Het Delftse college van bestuur heeft excuses aangeboden voor de gang van zaken rond het artikel over sociale onzekerheid op de universiteit. “Dit had niet zo mogen gebeuren”, zegt Tim van der Hagen, voorzitter van het Executive Committee. “Delta is een onafhankelijk journalistiek medium. Kritisch gevolgd worden is niet altijd prettig, maar wel goed en noodzakelijk. En zo moet het ook blijven.”

Het artikel, waarin wordt beschreven hoe universiteitsmedewerkers werden geschaad nadat een managementteam gedwongen werd te zwijgen over het functioneren van de directeur, stond woensdagmiddag nog niet online. “Eerst wil ik er zeker van zijn dat ik geen schadeclaims persoonlijk hoef te betalen. Aan dat verzoek is nog niet voldaan”, zegt Bonger.

Lees ook
Het journalistieke platform TU Delft trekt het artikel terug na juridische druk van de eigen universiteit

De onafhankelijkheid – of het gebrek daaraan – van universitaire tijdschriften is al jaren een bron van zorg. In 2018 stelde het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) na een inventarisatie dat de persvrijheid op universiteiten en hogescholen bedreigd wordt. Volgens studenten beschikte destijds ongeveer de helft van de grote universiteiten niet over een vrije pers. De ISO merkte op dat de media steeds afhankelijker worden van marketingafdelingen, waarvan sommige niet geïnteresseerd zijn in kritische verhalen.

Redacteuren kunnen vaak niet omgaan met substantiële inmenging. Bij sommige publicaties leken geen redactionele statuten te bestaan ​​waarin onder meer de journalistieke principes van een publicatie, de onafhankelijkheid van de redactie en verantwoordingsafspraken waren vastgelegd. Of ze bevatten onvoldoende garanties voor onafhankelijkheid.

Op dit laatste punt is nog weinig vooruitgang geboekt, zegt Valent van de NVJ. “De manier waarop tijdschriften hun redactiestatuut ordenen varieert enorm. Ze zijn beperkter, vooral op universiteiten die al lang niet meer bestaan. Daar zie je dat het Bestuur op alle punten de alfa en de omega is en dat de redactie geen ruimte heeft om hun mening te geven.”

Maar volgens hem biedt zelfs een solide redactiestatuut geen zekerheid. “Op papier staan ​​er misschien wel garanties, maar dat betekent niet dat in de praktijk alles altijd goed zal gaan.”

Ook de Kring van Hoofdredacteuren, het adviesorgaan voor hoofdredacteuren van de media in het hoger onderwijs, maakt zich zorgen. Voorzitter Willem Andrée zal Kamerleden toespreken naar aanleiding van wat er deze week in Delft is gebeurd. “Mijn verzoek: regel onze positie voor de wet”, zegt hij. Media in het hoger onderwijs zouden rechtstreeks gefinancierd moeten worden door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. “Want hoe goed onze statuten ook zijn, we zijn voor onze financiering nog steeds afhankelijk van de mensen die we controleren. En dat ze, zoals in Eindhoven en nu in Delft gebeurde, ons soms het zwijgen proberen op te leggen.”

formele klant

Het maakt ook uit op welke afdeling een tijdschrift staat, zegt Rob Siebelink. Hij is hoofdredacteur geweest van UKrant, de universiteitskrant van Groningen. De redactie is niet afhankelijk van de marketing- of communicatieafdeling, in Groningen wel UKrant Sinds 1971 zit het in een aparte stichting, los van het bestuurscollege. Zij is de formele opdrachtgever, zonder inhoudelijke invloed.

Siebelink: “Het komt vaak voor dat iemand uit het bestuur teleurgesteld en ontevreden is over ‘dat kloteverhaal’ dat we schreven. Maar als ik je dan vertel dat het klopt, dan zul je moeten toegeven dat de feiten kloppen.”

In 2017 was er een enorme opstand toen de redactie van UKrant klaagde over zelfcensuur. Ook de hoofdredacteur zou ingrijpen in de teksten. Een commissie van wijze mannen onderzocht de zaak en oordeelde dat er geen sprake was van censuur. Maar in de uitgebreide toelichting moest de hoofdredacteur toegeven dat “journalistiek bedrijven in een universitaire omgeving altijd spanning met zich meebrengt en soms moeilijk en complex kan zijn. (…) Hij UKrant U weet dat de universiteitsraad niet altijd blij is met de artikelen die wij schrijven. Maar dat betekent nooit dat we die spullen aanpassen of zelfs maar binnenbrengen.”

Siebelink begrijpt waarom universiteiten en hogescholen hun publicaties het liefst onderbrengen op marketing- of communicatieafdelingen. “De lijnen zijn dus kort en je hebt de meeste controle. Maar uiteindelijk schiet je jezelf als universiteit in de vingers. Wat er bij de TU Delft en de TU Eindhoven is gebeurd, is schadelijk. Als universiteit moet je de zaken gewoon goed organiseren en af ​​en toe je verlies nemen. Net als in de journalistiek moet je soms toegeven dat je ongelijk had.”

Delen





E-mail de redacteur