‘Hij is echt de politiek ingegaan om mensen van het aardgas af te helpen’

Dat zei het jongste wethouder van de stad, Maaike Zwart (36 jaar). Ze volgde een opleiding tot stedenbouwkundig ingenieur in Delft, werkte daarna uitgebreid in andere delen van de wereld en keerde hier in 2022 terug als voorzitter van de politieke partij STIP. Na de onderhandelingen kreeg hij een grote portefeuille toegewezen. Het takenpakket omvat duurzaamheid, werk en inkomen en economie. Hierbij valt te denken aan de toekomst van de Schieoeversregio, ondernemerschap, evenementen en toerisme, maar ook een belangrijk onderwerp daarvoor en van groot maatschappelijk belang: ‘de energietransitie’. Daar gaat het gesprek met haar over.

Zwart: “Bij Delft streven we naar een klimaatneutrale toekomst, waarin we geen CO2 meer uitstoten. Wij waarderen niet alleen deze ambitie om de klimaatverandering tegen te gaan. Met deze transitie maken we ook woningen duurzaam en comfortabel, houden we de energieprijzen stabiel en betaalbaar, worden we onafhankelijk van buitenlandse invloeden en zuiveren we onze lucht. Zo houden we onze stad ook in de toekomst leefbaar en leefbaar. Hiervoor gaan we de komende jaren steeds meer energie besparen, gaan we duurzame energie opwekken en gebruiken we straks alleen nog maar schone energie om onze huizen en gebouwen te verwarmen, om te koken en voor warm water. En gelukkig hebben we daar in Delft goede lokale alternatieven voor, zoals aardwarmte.”

Deze aardwarmte (ook wel “geothermie” genoemd) wordt verkregen uit een winput gelegen in de wijk Emerald in Delfgauw. Eind vorig jaar werd hier al gebruik van gemaakt door Geothermie Delft, een consortium gevormd door de TU, Shell, het staatsenergiebedrijf EBN en exploitant Aardyn. De bron, ruim twee kilometer diep onder Emerald, bevat warm water dat straks niet alleen 5.000 (huur)woningen in Voorhof en Buitenhof en studentenwoningen DUWO, maar ook tal van TU-gebouwen op de campus zal verwarmen.

Nog interessanter

Zwart: “We hebben ruim twaalf jaar aan dit plan gewerkt. Al veel eerder zagen wij aardwarmte als een zeer belangrijke optie om in Delft richting duurzame energie te komen. Sindsdien is dat belang alleen maar groter geworden. Nu is het echt duidelijk dat er sprake is van klimaatverandering. Ook stoppen we met de gaswinning in Groningen, waardoor we voor onze energie sterk afhankelijk zijn geworden van andere landen. En dit terwijl de geopolitieke onrust toeneemt, waardoor sterke schommelingen in de gasprijzen ontstaan. Maar de aardwarmte van Nederland maakt ons minder afhankelijk. Geothermie is daardoor een nog interessantere optie geworden dan we destijds dachten.”

“Daarnaast is er een actueel argument dat geothermie kan helpen voorkomen dat het elektriciteitsnet verstopt raakt. Het gebruik van aardwarmte in Voorhof en Buitenhof kost minder elektriciteit dan wanneer elk huurappartement in die wijken een eigen warmtepomp zou hebben. Zo’n pomp heeft immers elektriciteit nodig, en bij grootschalige toepassing zou het elektriciteitsnet van Delft bovendien nog sneller uitvallen. En dan heb je echt een serieus probleem. Kortom, er zijn inmiddels veel argumenten waarom wij als gemeente aardwarmte willen.”

De recente verwachting is dat het ministerie van Economische Zaken en Klimaat Geothermie Delft dit voorjaar toestemming geeft om die aardwarmte daadwerkelijk te gaan winnen, onder een aantal voorwaarden. Eind 2025 kunnen de eerste gebouwen en woningen worden aangesloten, laat een door alle partners ingehuurde ‘energieregisseur’ onlangs weten aan Omroep Delft. Dat betekent dat er werk aan de winkel is voor de wethouder.

Vraagkaarten

Wethouder Zwart staat aan het begin: “Samen met de vier woningbouwverenigingen van Voorhof en Buitenhof, netbeheerder NetVerder en warmteleverancier InWarmte hebben we huurders al meerdere malen per brief geïnformeerd over de mogelijke komst van een warmtenet. . ‘. Dit is een cirkelvormige leiding voor geothermisch verwarmd warm water naar Voorhof en Buitenhof. En uiteraard is dit ook besproken met huurdersraden. Als het warmtenet wordt goedgekeurd, breiden we de wijkcommunicatie met deze partners verder uit.”

“Wij gaan het gesprek aan met huurders door portiekgesprekken te voeren maar ook door het houden van bijeenkomsten. Wij zijn aanwezig in de buurt! We sloten ons aan bij de lokale kranten in Voorhof en Buitenhof en plaatsten daar pagina’s met aanvullende informatie. Overal waar we komen, delen we ook kaartjes uit met vragen waarop staat: ‘Heeft u nog vragen?’ Niet iedereen durft ter plekke een vraag te stellen. Dan bellen of mailen we mensen. “We hebben al de eerste gesprekken in de buurt gehad om te kijken wat er gebeurt.”

“Fase 1 van buurtcommunicatie gaat dus over huurders van woningcorporaties. Fase 2 is het gesprek met particuliere woningeigenaren en andere warmtegebruikers in Voorhof en Buitenhof. We zijn nu het raamwerk voor fase 2 aan het ontwikkelen. Hoe gaan we dat doen vanuit organisatorisch, financieel, juridisch en technisch oogpunt? Er zal ook overleg plaatsvinden. Alle huiseigenaren in Voorhof/Buitenhof krijgen een soort enquête waarin we hen vragen stellen over het warmtenet. Rond de zomer zal de aanpak klaar zijn en dan weten we welke vervolgstappen we gaan zetten en wanneer we die gaan zetten. We hebben dit al eerder gedaan in de wijk Multatuli en de bewoners daar waardeerden het enorm. We hadden een sessie over buurtcommunicatie met Anke van Hal, docent uit Nyenrode, en de gemeenteraad. Volgens haar is het veel belangrijker om rekening te houden met de belangen van omwonenden dan om de focus op technologie te leggen. “Als je mensen serieus neemt, nemen de kansen op het ontwikkelen van een gezonde, duurzame business case aanzienlijk toe.”

Energiehulpmiddelen

Dit voedt de drang van wethouder Zwart om discussies over de overstap naar aardwarmte als nieuwe energiebron te gebruiken ‘om tegelijkertijd de hele levenskwaliteit in die wijken te verbeteren’, zoals zij het zelf stelt.

“Ik zie de participatie waar we nu aan beginnen niet alleen belangrijk voor de energietransitie, maar ook voor de sociale ontwikkeling. Voorbeeld. Ook hebben we ‘Energiehelpers’, die bij de meest kwetsbare mensen in heel Delft langsgaan om te helpen en te adviseren met kleine en eenvoudige maatregelen om elektriciteit en gas te besparen. Zoals LED-lampen, een waterbesparende douchekop of radiatorfolie. Energy Assistance levert de materialen onmiddellijk bij de mensen. Ook krijgen ze advies over hoe ze minder elektriciteit en gas kunnen gebruiken. Het bezoek van Energy Aid is gratis. Materialen zoals radiatorplaten en tochtstrips zijn ook gratis. Energy Assistance installeert het gratis in een huis. Het is technische informatie, maar tegelijkertijd zet je maatschappelijk iets in beweging. Ik ben er twee keer geweest. Tenslotte hoor je ook allerlei vragen over wat mensen kunnen doen om hun energierekening te verlagen. “Die aanpak bevalt mij enorm.”

Schoolvoorbeeld

Het Delftse aardwarmteproject is gekoppeld aan een groot wetenschappelijk onderzoeksprogramma van de TU Delft, dat tot doel heeft geothermie veilig en verantwoord op te schalen als schone energiebron. Toekomstige geothermieprojecten elders in Nederland kunnen profiteren van de bevindingen.

Vraag aan het wethouder: Zou een voorbeeld van participatie niet in een leerboek moeten staan?

Zwart: “Met onze aanpak willen we voorkomen dat mensen zich niet betrokken of geïnformeerd voelen. Wij zijn daar zeer alert op. Maar buiten het feit dat een participatieplan noodzakelijk is: wij willen het heel graag zo. Niet alleen technisch uitleggen, maar ook maatschappelijk het verschil maken. Dat is de manier om deze energietransitie te starten. “Ik ben echt de politiek ingegaan om ervoor te zorgen dat Delft duurzamer werd.”

“En dat geldt ook voor een wijk met vooral particuliere huiseigenaren. Het is belangrijk dat ook daar veel mensen meedoen aan een duurzame vorm van energie. Maar wat mij het meest leidt is het idee dat huiseigenaren nu al moeten nadenken over manieren om van het gas af te komen.”

Rug

Geothermische energie is een mijnbouwproject. Diep onder de grond kan er iets misgaan. Daarnaast moet de pomp voor het winnen van warm water op grote diepte, die zich 500 meter onder het aardoppervlak bevindt, minimaal elke twee jaar worden gehesen voor onderhoud en elke vier jaar voor vervanging. Dan stopt de warmtetoevoer voor een week of twee. Vraag: Hoe wordt een back-up georganiseerd voor Delftenaren?

Zwart: “Er worden goede afspraken gemaakt zodat niemand achterblijft. Bij uitval van de warmtebron dient de bestaande WKK van de Technische Universiteit Delft aan de Rotterdamseweg als back-up. Er is nog voldoende restcapaciteit. Dit is ook het geval tijdens het onderhoud. Dit is contractueel vastgelegd tussen Geothermie Delft, InWarmte als warmteleverancier (transporteur van geothermisch water via het warmtenet, redactie) en de woningbouwverenigingen.’

“En nog belangrijker: de overheid verplicht verwarmingsbedrijven via de Warmtewet om warmte te leveren. En de risico’s van verstoring van de aardwarmtewinning door aardbevingen? Volgens deskundigen is de kans op trillingen door aardwarmtewinning zeer klein. Deskundigen van de Technische Universiteit Delft houden het voortdurend in de gaten. Alles onder de grond wordt nauwlettend in de gaten gehouden. ”

Wat gebeurt er met de gebruikskosten voor huurders bij de introductie van aardwarmte? Wethouder Zwart: “Volgens de contractuele afspraak mogen deze tijdens het eerste jaar van de transitie van gas naar warmte niet hoger zijn dan bij gas in een gemiddeld stookjaar. Mocht dit onverhoopt hoger uitvallen, dan is het aan woningcorporaties om dit op te lossen met de partijen waarmee het contract is gesloten. En als er geen overeenstemming kan worden bereikt, zal uiteindelijk de rechter het woord hebben.”

Vaste kosten

Dan zijn er nog de vaste kosten van een warmtenet, die in Amsterdam de laatste tijd flink hoger uitvielen dan op voorhand verwacht voor sociale woningbouwbewoners. De wethouder: “Het klopt dat de investeringskosten in aardwarmte zeker hoog zijn. De overheid subsidieert schone warmte, waaronder geothermie. Dit is ook nodig om het voor bewoners betaalbaar te maken. In Delft worden goede afspraken gemaakt met de aanbieder om dit soort situaties te voorkomen.”

Is een complex plan als het aardwarmteplan en de daarbij behorende bevolkingsparticipatie zoveel geld waard? Bastiaan van Perlo, Woonbond-specialist, zei hierover in een eerder interview met Omroep Delft: “Wij kunnen het ons in Nederland niet veroorloven om de hulpbronnen die we hebben om over te stappen van aardgas naar CO2-vrije groene energie niet te gebruiken of uit te stellen. Daarom zijn wij niet tegen geothermie. Hoewel die bron wellicht pas over dertig jaar beschikbaar zal zijn, zal hij in die periode in ieder geval bruikbaar zijn. En wellicht is er tegen die tijd al een nieuwe warmtebron op de markt. “Dan worden in ieder geval het warmtenet en de warmwaterleiding die nu wordt aangelegd voor aardwarmte voorbereid.”

Wethouder Maaike Zwart is het daar volmondig mee eens: ‘Prachtig gezegd.’