Enschede zet de deur open voor een referendum

Het Enschedese voorstel, in eerste instantie opgesteld door de PVV-fractie in de gemeenteraad, spreekt van een correctief referendum. Het is momenteel niet mogelijk een referendum te houden waarvan de uitslag in Nederland bindend is. Dit betekent dat bewoners hun mening kunnen geven over een voorstel waarover de gemeenteraad nog moet beslissen.

Alleen voorstellen met een hoge impact

Bewoners kunnen een referendumverzoek indienen bij de gemeenteraad. Hiertoe behoren voorstellen die een significante impact hebben op de samenleving, de economie, het milieu of de ruimte. Dit verzoek moet door minimaal vijfhonderd inwoners worden ondertekend.

Er zijn uitzonderingen: er kan bijvoorbeeld geen referendum gehouden worden over rechtszaken gevoerd door de gemeente of over de hoogte van de schadevergoeding aan ambtenaren.

De gemeenteraad beslist of individuele raadsleden zich committeren aan de uitkomst of niet.

De gemeenteraad beslist of er daadwerkelijk een referendum komt. Individuele raadsleden kunnen vooraf beslissen of zij gebonden zijn aan de uitkomst. De Enschedese referendumregeling vermijdt daarmee de juridische leemte die een bindend referendum niet mogelijk maakt: de raad als geheel kan niet aan een dergelijke uitslag gebonden zijn, maar de individuele raadsleden zijn vrij om die beslissing te nemen.

Afhankelijk van het aantal raadsleden dat zich vooraf aan dat resultaat wil binden, kan een referendum in Enschede in de praktijk bindend worden. Dit is het geval als een meerderheid in de gemeenteraad kiest voor deze ‘zelfkoppeling’.

Meerderheid tegen en rol van bestuur en raadsleden

Als de meerderheid van de Enschedeërs in het referendum tegen het voorstel stemt, legt het college het voorstel ter intrekking voor aan de gemeenteraad. Op dat moment zijn raadsleden die vooraf hebben aangegeven zich aan de uitkomst te zullen houden, verplicht die uitkomst te volgen (en dus tegen te stemmen).

Deelname van minimaal dertig procent

Het referendumreglement regelt ook hoe een referendum gehouden moet worden – inclusief de oprichting van een referendumcommissie – en wanneer het geldig is. Voor dat laatste geval is een minimale deelname van dertig procent van de Enschedese kiezers vereist.

De partijen die tegen het PVV-voorstel hebben gestemd (VVD, PvdA, GroenLinks, CDA, CU en Volt) vrezen dat in de referenda vaak naar controversiële kwesties wordt verwezen. Zij zien risico’s als verdeeldheid in de samenleving, die kiezers beïnvloeden en stemmen op basis van gevoelens en teleurstelling (of zelfs woede) over de uitslag.