Toen: Jan van Zutphen was een held voor tuberculosepatiënten en diamantbewerkers

Jan van Zutphen verloor zijn moeder en zusje op jonge leeftijd aan de ‘witte pest’. Zo werd deze gevaarlijke bacteriële infectieziekte eind 18e en begin 19e eeuw genoemd. Hij begint te werken als hij zes jaar oud is.

Op twintigjarige leeftijd staat hij al aan het hoofd van de diamantslijpers. Diamanten slijpen is ongezond werk. Door gebrek aan frisse lucht, zonlicht en slechte hygiëne ontwikkelen veel diamantbewerkers tuberculose.

Samen met Henri Polak richtte Jan de Nederlandse Algemene Vereniging van Diamantbewerkers op. De vereniging behartigt de maatschappelijke, maar ook medische, belangen van haar leden. In 1898 begon Jan een inzamelingsactie om sanatoriumzorg voor een vriend mogelijk te maken. Jan is persoonlijk gemotiveerd, omdat hij door tuberculose al te veel ellende heeft meegemaakt.

koperen stengels

Die fondsenwervingscampagne wordt uiteindelijk het Copper Stems Fund. De koperen schachten maakten deel uit van de slijpmachine waarmee de diamanten werden geslepen, maar door de kracht op het koper braken ze snel. Elke week worden de gebroken koperen stengels verzameld en tegen geld gegeven. Eerst koopt hij drankjes voor de molens, maar Jan zamelt geld in voor een fonds voor molens met tuberculose. Daarom kunnen ze worden verzorgd in sanatoria en herstellingsoorden.

In 1919 beschikte het fonds al over ruim 4 miljoen gulden en werd besloten een villa en een landgoed in het Loosdrechtse Bos in Hilversum te kopen om daar een sanatorium en een arbeiderskolonie voor tuberculosepatiënten te bouwen.

Zonnestraal

Het ontwerp van het sanatorium werd toevertrouwd aan architect Jan Duiker. Omdat verwacht wordt dat er binnen dertig tot vijftig jaar een geneesmiddel tegen tuberculose zal zijn, moeten gebouwen zo goedkoop mogelijk gebouwd worden. De bouw begon in 1927.

Tuberculosepatiënten kunnen snel herstellen en werken in Zonnestraal. Ze kunnen achttien verschillende beroepen uitoefenen, van slager tot schrijnwerker, en dat alles in werkplaatsen met voldoende licht en frisse lucht.

In 1944 werd een geneesmiddel tegen tuberculose gevonden. Zonnestraal heeft tot de jaren vijftig dienst gedaan als sanatorium.