Daarom zit er bewust urine op deze eeuwenoude bakstenen uit Zwolle: ‘Een behoorlijk vies verhaal’

Hoewel je het misschien niet zou verwachten, bevatten oude Zwolse bakstenen soms urine. Bewust. “Het is een behoorlijk vies verhaal. Daarom is het zo leuk om erover te vertellen”, zegt stadsgids Fridtjof Meerlo.

Oude bakstenen met urine zijn bijvoorbeeld te zien in de Lauwermansgang, een klein steegje vlakbij de Melkmarkt in hartje Zwolle. Velen ervan zijn kloostergrappen, een soort voorouder van baksteen zoals we die nu kennen en die in de middeleeuwen werd gebruikt. Sommige stenen dateren uit de 15e eeuw, zegt Fridtjof. “Ze hebben een heel andere samenstelling dan de hedendaagse baksteen.” Ze bevatten urine.

urine truc

Zo is het. Volgens Fridtjof bouwden de inwoners van Zwolle de stad vroeger met hun eigen stenen. “Ook de stadsmuur. Bij het bouwen ontdekten ze dat als er te veel gewicht op de stenen zou rusten, deze zou verpulveren. De Romeinen hadden een truc waarbij ze de urine van ossen of mannen met klei vermengden. Tijdens het bakken van stenen ontstaat er een soort skelet van ureum, het hoofdbestanddeel van urine.”

urine belasting

Men dacht dat urine een steen sterker maakte. “Er waren destijds zelfs protocollen voor. De hele buurt moest op bepaalde tijden plassen in daarvoor bestemde containers, de zogenaamde troggen.” Als je het niet (goed) deed, kon je volgens de stadsgids een boete krijgen van Zwolle: de ‘urinebelasting’. “Tijdens de bouw van de Peperbus zijn bijvoorbeeld de logboeken bewaard gebleven. “Het geeft nog steeds precies aan wie er kwam opdagen en wie niet.”

Volgens Fridtjof mochten vrouwen niet meedoen aan dit vuile werk omdat ze bepaalde hormonen misten.

Lees verder onder de foto >

Urine als schoonmaakmiddel.

Vroeger werd urine vaker in producten gebruikt, vooral als schoonmaakmiddel. Als je de urine een tijdje laat staan, ontstaat er ammoniak. Deze ontvet en reinigt, zegt medisch historicus Ruben Verwaal in De Volkskrant. Ook in de textielindustrie was het een bekende stof. In Tilburg waren er bijvoorbeeld ‘jug peepers’, werknemers die hun urine in een kruik naar het werk droegen.

“Zwolle is groot geworden dankzij onzin”, grapt Fridtjof. En in sommige steden werd ook een ‘nummer 2’ gebruikt. Zo werd in Rijndorp bij Zouterwoude ook een oude beerput gevonden bij urinestenen.