Lenie Degen uit Duivendrecht schrijft over haar familietragedie in de Tweede Wereldoorlog: ‘Grootvader werd niet genoemd in de familie’

3 mei 2024 om 12:30 uur

Geschiedenis

Duivendrecht Het Centraal Archief Bijzondere Rechtsvordering (CABR) is vanaf 1 januari 2025 online beschikbaar. Het CABR is het grootste oorlogsarchief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Dit archief bevat dossiers van ongeveer 300.000 mensen die verdacht worden van collaboratie met de Duitsers. In het gedigitaliseerde archief bevinden zich ook mensen uit Ouder-Amstel van wie de familieleden destijds bij de NSB werkten. Veel mensen hebben al eerder onderzoek gedaan. Lenie Degen uit Duivendrecht ging op zoek naar haar grootvader. De zoektocht gaf hem kennis over zijn grootvader en zijn beslissingen in het leven. Lenie werd actief bij de Stichting Reconnaissance Task Force. Via deze stichting biedt Lenie hulp aan de kinderen en kleinkinderen van ‘foute’ Nederlanders. Hij schreef een boek over zijn zoektocht. Omdat er in de familie geen sprake was van de grootvader, kreeg dit boek de titel: ‘Petrified Silence’.

Via een opleiding kreeg Lenie (73) in 2012 een taak toegewezen voor een familieopstelling. Het verrassende is dat in deze opstelling met figuren haar grootvader heel erg op de achtergrond bleef. Lenie: “In die tijd werd er in de familie nooit over mijn grootvader gesproken. Hij was destijds politiek actief in Drenthe en kwam uiteindelijk via Amsterdam in Hilversum terecht. Uit mijn jeugd herinner ik mij een vluchtig bezoek aan hem in Hilversum. “Mijn opa scheidde in 1942 van mijn grootmoeder, er was nauwelijks contact.”

DRENTHÉ

In 2014 begon ze haar zoektocht in het archief in de Vijzelstraat (Bazel) en bezocht uiteindelijk Sleen (Drenthe) met haar man Luuk, waar haar grootvader destijds burgemeester was. Voor de Tweede Wereldoorlog verhuisde het gezin naar Amsterdam en sloot zijn grootvader zich aan bij de NSB. Als nieuwe Amsterdammer voelt Opa de toegankelijkheid van de NSB en sluit zich daarbij aan. In haar zoektocht verzamelde Lenie een veelheid aan gegevens, die ze vastlegde in het boek: ‘Petrified Silence’, met als ondertitel: ‘Oorlog, Schuld, Uitsluiting en Schaamte’. Elementen die hij in zijn zoektocht tegenkomt en die opgaan in zijn familiegeschiedenis. Een verhaal waar ze als kleindochter geen invloed op had. Een verhaal dat veel gezinnen heeft getekend en dat wellicht nog wordt geaccentueerd als het archief openbaar wordt gemaakt. Haar boek kwam in 2018 van de pers en vanaf dat moment begon Lenie te werken voor de Reconnaissance Task Force.

BEWUSTZIJN

Lenie is ervaringsdeskundige en hoopt door haar verhaal meer bekendheid te geven. Hoe onschuldige kinderen gemakkelijk werden beoordeeld en buitengesloten omdat hun voorouders verkeerde beslissingen hadden genomen. Lenie draagt ​​niet alleen via de stichting, maar ook met haar boek bij aan begrip. Lenie biedt presentaties en workshops aan via de Werkgroep. Lenie: “Rond 4 en 5 mei zie je altijd een extra behoefte, zeker nu het archief per 1 januari online komt, is er veel vraag naar het verhaal.” De stichting gaat door, Lenie stapt eind dit jaar terug.

HET BOEK ‘PESTRISENDE STILTE’

Het boek is opgedragen aan het gezin waarin hij opgroeide. De vraag was: “Wie was opa en waarom heb je voor de NSB gekozen?” Via zijn reis door Bazel en Sleen bereikt hij Hilversum. De stad waar zijn grootvader na de oorlog aannemer werd. Als hij een kerk binnengaat die zijn grootvader na jaren heeft gebouwd, ontstaat er een gevoel van trots. Een gevoel dat ik nog nooit eerder voor opa had gehad. De keuze van de NSB hangt samen met de verhuizing van het gezin van Drenthe naar Amsterdam. Van een strenge religieuze gemeenschap naar een meer open cultuur. In Amsterdam is er aanvankelijk nauwelijks enige verbinding, totdat grootvader bekend raakt met NSB-kringen. Een keuze die niet goed bij de familie paste, vandaar de scheiding in 1942.

ZOEK NAAR ERKENNING

Lenie gebruikte voor haar boek veel bronnen. Bezoek schrijvers van soortgelijke boeken. Uiteindelijk beschrijft hij het leven van de grootvader als tragisch. Een zoektocht naar erkenning en een leven gekenmerkt door uitsluiting. Uitsluiting uit hun religieuze gemeenschap, de kerk, en tien jaar na de oorlog geen stemrecht. En nog moeilijker: de scheiding van zijn familie. De gevolgen voor de grootmoeder en familieleden zijn inderdaad tragisch.

‘Petrified Silence’ gaat over de stilte in Lenie’s familie. Veel familieleden spraken. Ook Lenie’s eigen levensverhaal wordt beschreven. Herinneringen en persoonlijke verhalen die haar hielpen de opties beter te begrijpen. Dat is zijn boodschap aan de stichting: ‘Dat mensen die zich in een soortgelijke situatie bevinden, het beter kunnen begrijpen en ermee kunnen omgaan.’

UNIEKE VERHALEN

Een minutieus onderzoek van Lenie Degen dat uiteindelijk leidt tot een waardevolle registratie van het boek: een familiekroniek. Een boek dat gemakkelijk leest en informatie geeft over de mogelijke gevolgen in het leven. Het gaat daarbij niet alleen om leden van de NSB, maar ook om mannen die in fabrieken in Duitsland moesten werken en daar een Duitse partner hadden. Of Nederlandse vrouwen die de liefde vonden bij een Duitse soldaat. Elk verhaal is uniek, maar er zijn zeker overeenkomsten over schuld, uitsluiting en schaamte. Het boek van Lenie Degen is uitgegeven door Aspekt Publishers.

Epiloog Lenie Degen: “Het CABR is het Nationaal Archief in Den Haag. Wees niet bang, u kunt een verzoek indienen via de website van het Nationaal Archief. En kijk ook eens op www.werkgroeponderzoek.nl of bel: 085-0004185.”

Peter Blok