Kunstschaatsicoon Sjoukje Dijkstra (1942-2024) doorbrak de gouden barrière op de Winterspelen

“Lieve allemaal, met veel pijn en verdriet heb ik afscheid moeten nemen van mijn lieve moeder Sjoukje Kossmayer Dijkstra. Mijn moeder en ik waren samen mooi tot het einde”, schrijft haar dochter op Facebook.

Niet baanschaatsen, maar kunstschaatsen was ooit de wintersport waarin Nederland koploper was. Sjoukje Dijkstra doorbrak in 1964 in Innsbruck een gouden barrière door tijdens de Winterspelen de allereerste Olympische titel voor Nederland te winnen. Dijkstra was een wereldster in haar sport en zal altijd als icoon gezien worden. Afgelopen februari was ze ontroostbaar toen haar beste vriendin Joan Haanappel (83) overleed en Dijkstra zelf op 2 mei overleed.

Lees ook: Toen ‘onze’ langebaanschaatsers nog niet zo goed waren, was een kunstschaatser de beste. Op deze dag in 1964 won Sjoukje Dijkstra het eerste wintergoud.

Haanappel was de stylist van de twee, maar Dijkstra was degene die de grootste prijzen in de wacht sleepte. Hij won ook zilver op de Spelen van 1960. Hij was toen nog maar 18 jaar oud en maakte zijn Olympische debuut in 1956 toen hij 14 jaar oud was (twaalfde). Dijkstra werd vijf keer Europees kampioen en won drie keer de wereldtitel. “Ik denk dat als Sjoukje en ik niet tegelijkertijd waren begonnen met schaatsen, we nooit zo ver waren gekomen”, zei Haanappel vóór zijn overlijden.

Vanaf hun jeugd waren Haanappel en Dijkstra vrijwel onafscheidelijk. Als tieners verhuisden ze samen naar Engeland om bij East Twickenham te gaan werken onder de Zwitserse coach Arnold Gerschwiler. Ze kwamen terecht in een pension, waar de nostalgie aan hen knaagde.

Dijkstra, de dochter van olympisch kunstschaatser en Amstelveense huisarts Lou Dijkstra, leek een ijzeren wil te hebben om koste wat het kost te slagen. Haar springvermogen bleek van uitzonderlijke klasse, wat haar uiteindelijk tot een van de grootste kunstschaatsers aller tijden zou maken.

Dit charmante duo maakte kunstschaatsen in de jaren vijftig en zestig erg populair in Nederland en groeide uit tot de grootste wintersport van ons land. Na Dijkstra en Haanappel was het wachten tot 1976 voordat Nederland weer een kunstschaatser op de Spelen had. Vervolgens pakte Dianne de Leeuw het zilver.

Beiden bleven zich met hart en ziel inzetten voor hun sport. Zij probeerden hun discipline binnen de KNSB naar een hoger niveau te tillen. Dijkstra stopte al snel met het adviseren omdat zij zich, net als Haanappel een paar jaar later, onbegrepen voelde omdat haar sport binnen de schaatsvereniging als een kansarm kind werd behandeld. Hun droom zagen ze echter werkelijkheid worden met Lindsay van Zundert, die na 46 jaar Nederland in 2022 opnieuw vertegenwoordigde op de Winterspelen van Peking.

In 2005 ontving de zesvoudig NOC*NSF Atleet van het Jaar de Fanny Blankers-Koen Career Award en in 2013 ontving ze een plaats in de World Figure Skating Hall of Fame. Prijzen die alleen maar aangeven wat een fenomeen Dijkstra was in het kunstschaatsen. Ze had echter nog graag nog één doel willen bereiken, al ging dat niet door toen haar beste vriendin in februari overleed. Dijkstra zei toen: “We wilden in 2026 naar de Winterspelen in Cortina d’Ampezzo. Daar maakten we in 1956 samen ons Olympische debuut en toen was de cirkel rond.”

Na zijn competitieve sportperiode ging Sjoukje de showbusiness in en werd zeer populair in de circuswereld. Sjoukje was 26 jaar toen hij ging schaatsen bij Holiday on Ice en daar ontmoette hij de 53-jarige Duitser Karl Kossmayer. Ze kregen twee dochters.

‘Ik heb rustig geslapen’

Dijkstra overleed donderdagmiddag om half drie in de middag na een langdurig ziekbed in zijn woonplaats Someren. “Ze is vredig overleden”, zei haar dochter Katja Kossmayer: “Helaas was ze een tijdje ziek. In 2022 werd een tumor van 20 centimeter in de nieren gevonden. Toen kreeg ze nierkanker. Maar ze had ook hartfalen.”

Dijkstra woonde sinds de jaren zeventig in Hilversum en verhuisde later met haar dochter naar Someren in Noord-Brabant. “Sinds het overlijden van mijn vader in 2000 is ze altijd bij mij geweest”, zegt haar dochter. “We zijn samen naar Someren verhuisd en hebben daar een geweldige tijd gehad. “Ik ben dankbaar dat ik voor haar heb kunnen zorgen.”

Hoewel het de laatste jaren lichamelijk niet zo goed ging met Sjoukje, werkte zijn hoofd prima. Hij genoot enorm van het circus waarin ook zijn dochter lange tijd werkte. Katja: “Tot vanochtend was ik geestelijk nog gezond. Maar het hart wilde niet meer. Het werd steeds moeilijker om te ademen. Wat ik nu vooral wil zeggen is dat het Máxima Ziekenhuis u de afgelopen twee jaar fantastisch heeft begeleid. Wij zijn daar heel dankbaar voor.”