Zes op de tien huishoudens in Enschede heeft bestedingsstress (maar dat ligt niet aan Enschede)

Dit Nibud-onderzoek, de ‘minimale impactrapportage’, wordt eens in de twee jaar uitgevoerd in opdracht van de gemeente. Ook wordt rekening gehouden met het aantal mensen dat de gemeente kan bereiken met steun, zoals steun van Stichting Leergeld of energiesubsidie. Eind 2020 heeft de gemeenteraad van Enschede nieuw beleid aangenomen om huishoudens met een laag inkomen beter te ondersteunen: ‘de eindjes aan elkaar knopen met je inkomen’. Dat beleid is geëvalueerd. Zowel het onderzoek als de evaluatie van het Nibud komen overeen met de gemeenteraad, die moet beslissen over het vervolg van dit beleid.

Pleisters plakken op een open wond

Het Nibud wijst erop dat de stad, vergeleken met andere Nederlandse gemeenten, met ondersteuning een relatief groot aantal inwoners kan bereiken. Sinds 2020 zijn dat er ruim 1.000 bijgekomen. De grootste groei zit in de kwijtschelding van gemeentebelastingen (ruim 10.000 woningen). Maar ook de andere plannen die Enschede heeft ter ondersteuning van het minimuminkomen worden door meer inwoners benut. Het totaal aantal arme huishoudens in de stad is afgenomen (van 13.156 in 2020 naar 14.294 in 2023).

Ook veel woningen in de stad kampen met structurele tekorten. Volgens het Nibud geldt dit vooral voor paren van ouders met oudere kinderen en voor alleenstaande 18-jarigen. Vorig jaar konden ze niet rondkomen, zelfs niet met de betaalde energiesubsidie. Zij komen tussen de 63 en 275 euro tekort (koppels met oudere kinderen) en tussen de 186 en zelfs 463 euro (18-jarigen; dit laatste tekort betreft studenten met een studielening).

Als de energietoeslag buiten beschouwing wordt gelaten, geldt het tekort voor veel meer typen woningen. Dan zullen zelfs AOW-ers en echtparen met of zonder kleine kinderen niet kunnen overleven. In totaal konden tussen de 4.400 en 5.400 huishoudens met een inkomen tot 130 procent van het stadsminimum niet rondkomen. Enschede telt ongeveer 15.000 huishoudens met dat inkomensniveau.

Zonder gemeentelijke steun kunnen alleen kinderloze AOW-ers en alleenstaanden met twee kleine kinderen (en sommige inkomensgroepen boven de 120 procent van het minimum) iets sparen.

De reden voor dergelijke tekorten aan huishoudens is dat het minimumloon simpelweg te laag is. Er is een groot knelpunt, omdat gemeenten geen inkomensbeleid mogen voeren. Dat hangt van Den Haag af. Dit betekent dat een stad als Enschede, waar relatief veel mensen moeten rondkomen van een minimuminkomen, geen andere keus heeft dan te proberen deze effecten zo goed mogelijk op te vangen. Dat wil zeggen: pleisters op een open wond plakken.

Uitgangspunten Nibud: vast huurbedrag en gebruik van alle regelingen

In het bovengenoemde onderzoek hanteert het Nibud een reeks gemiddelden en aannames. De belangrijkste zijn een gemiddelde (sociale) huurprijs van 647 tot 694 euro per maand en maximaal gebruik maken van alle mogelijkheden voor inkomensondersteuning, zowel landelijk als gemeentelijk.

Uiteraard is dit in de praktijk meestal anders. De huur kan hoger of lager zijn en dat heeft gevolgen voor de uitgaven, en dus voor het geld dat overblijft. Deze gevolgen zijn niet erg groot omdat de meeste huishoudens met een laag inkomen woonsubsidies ontvangen. Hierdoor is het effect van een lagere of hogere huur klein.

In werkelijkheid maakt niet iedereen optimaal gebruik van alle mogelijkheden voor ondersteuning. Dit leidt tot een veel groter tekort dan het Nibud schat.

Relatief hoog ondersteuningsbereik

Daarom is het belangrijk dat zoveel mogelijk huishoudens die daarvoor in aanmerking komen, gebruik maken van deze plannen. Daarom wil de gemeente weten hoeveel van hen zij bereikt.

Uit onderzoek blijkt dat Enschede bovengemiddeld succesvol is in het bieden van passende ondersteuning aan inwoners die dat nodig hebben. Stichting Leergeld bereikt 75 procent van de gezinnen met kinderen die mogelijk ondersteuning nodig hebben. Op landelijk niveau ligt dat cijfer op veertig procent. Met de energiesubsidie ​​bereikte de gemeente zelfs 97 procent van de huishoudens die er recht op hadden. Alleen door gebruik te maken van een (goedkopere) collectieve zorgverzekering bereikt Enschede een gemiddeld aantal inwoners dat hiervan kan profiteren.

Meer geld voor steun

De gemeente zet zich in om de omvang van de steun uit te breiden, zodat meer huishoudens met lage inkomens hiervan profiteren. Het gemeentebestuur wil dit jaar nog eens 105.000 euro extra vrijmaken. In 2027 bedraagt ​​dit extra bedrag 397.500 euro. Het grootste deel van deze bedragen gaat naar de Stichting Leergeld en de inkomenssubsidie. Enschedeërs die voor deze steun in aanmerking willen komen, moeten een aanvraag indienen bij respectievelijk de Stichting Leergeld (voor kinderen) en de gemeente.

Betere kennis van schema’s

Daarnaast is het nodig om de stad te mobiliseren, zei verantwoordelijk wethouder Arjan Kampman op een persconferentie over dit onderwerp. Met andere woorden: het is belangrijk dat alle delen van de stad die betrokken zijn bij de hulpverlening aan mensen met een minimaal inkomen, weten welke ondersteuning er is en dat bewoners daar zo nodig gebruik van kunnen maken. Denk aan organisaties als Alifa (welzijnszorg), de Stadsbank, het Diaconaal Platform, de Buurtteams maar ook de Buurtgidsen.

Kampman maakt zich zorgen over de nationale politiek en heeft kritiek op de consistentie van de voorgestelde veranderingen. “We hebben het systeem ingewikkelder gemaakt voor de meest kwetsbaren. Dit kan niet doorgaan.” Dat is een boodschap die hij ook uitdraagt ​​in landelijke fora, waarbij meerdere gemeenteraadsleden met soortgelijke problemen kampen.