De plaats van instrumentale muziek in de eredienst

In veel gemeenten zijn nieuwe ideeën geïntroduceerd die zijn verworven in de zogenaamde liturgische beweging van de tweede helft van de vorige eeuw. Een religieuze dienst werd niet langer simpelweg gezien als een preek omringd door zang, maar als geheel: een viering waarin de verschillende onderdelen hun eigen plaats hebben.

Eén van die ideeën was dat muziek er niet alleen is om de gemeentezang te begeleiden, maar ook een kracht op zich heeft die het geloof kan voeden. Er werd aandacht besteed aan het gebruik van instrumentale muziek in de kerk.

Maar waar plaats je die muziek in de eredienst?Lees verderMuziek in aanbidding. In veel gemeenten is het moment na de preek daarvoor de geschikte plaats geworden. De gemeente kan dan tijdens het luisteren nadenken over de preek. Het lied dat daar normaal gezongen werd, wordt vaak na het orgelspel gezongen.

Muziek of een liedje?

De verschillende onderdelen van de eredienst reageren op elkaar. Dit geldt ook voor het lied na de preek. De gemeente neemt het lied aan volgens de woorden van de pastoor, draagt ​​het over of zorgt voor een contrapunt. Men is het eens met het Woord dat zojuist heeft geklonken, of het is een reactie daarop. De geloofsbelijdenis behoorde oorspronkelijk tot deze plaats, wat overeenkomt met het nieuw verkondigde geloof.

Wat gebeurt er nu als dat lied wordt vervangen door meditatief orgelspel? Zachte, rustige muziek kan op die momenten heel prettig zijn om gedachten de ruimte te geven. De vraag is of je daarna nog een liedje moet zingen. In de volgorde ‘preek – orgel spelen – lied’ reageert het lied niet meer op de preek. Opeens zit er iets anders in het midden, waardoor het in de lucht hangt. En wat er tussen zit, is niet altijd muzikaal verbonden met het nummer, qua sfeer of zelfs qua toon. Je kunt tegelijkertijd nadenken: past muziek hier of past een liedje hier, en doe dan een van de twee? Welke ‘reactie’ past bij deze preek?

Kracht van muziek

Bovendien beperkt het idee van ‘meditatieve muziek’ zowel hoe we naar de preek kijken als hoe we naar de muziek kijken. Het beperkt het concept van wat een preek kan zijn en het beperkt het concept van wat muziek is. Een preek kan bijvoorbeeld poëtisch-meditatief of profetisch-protestants zijn. Een preek kan bemoedigend, leerzaam of activerend zijn als de nadruk ligt op het ‘doen’ van Gods Woord in de wereld. Kortom, een preek kan vele vormen aannemen. Niet alle preken vereisen een meditatief en contemplatief moment achteraf. Soms vergt het een reactie en moet de gemeente niet langer gedwongen worden tot een houding van passief luisteren. Het is net als kinderen die al een uur rustig zitten te luisteren in de klas en na het stilzitten willen rennen en iets doen. Omdat mensen bij het rustig luisteren naar een preek meer dan voldoende ruimte hebben om de woorden te verbinden met hun eigen gedachten. Een meditatieve preek vereist een contemplatief moment. Een activerende of ontwrichtende preek vereist een directe reactie van de gemeente. Dit maakt de liturgie dynamisch.

De andere kant van het verhaal is dat muziek altijd als ‘meditatief’ wordt benaderd. Het moet zacht en langzaam klinken. Maar net als de preek kent ook muziek vele vormen. Kan de enige plaats in de eredienst waar instrumentale muziek zelfstandig speelt uitsluitend gevuld worden met rustige, contemplatieve muziek? Dat beperkt de kracht van muziek.

Hoe kan het zijn?

In veel religieuze gemeenschappen is het bespelen van orgel of piano na de preek het enige moment waarop de organist of pianist mooie muziek kan aanbieden waar de gemeente niet over spreekt. Maar dat moment hoeft niet vlak na de preek te zijn. Waarom kan instrumentale muziek niet eens reageren op de lezing? Of voor of na (of zelfs afwisselend met!) de gebeden klinken en die gebeden versterken als ‘muzikaal offer aan God en de naaste’? Of bijvoorbeeld aan het begin van de kerkdienst als ‘muziek tot eer van God’, zoals sommige gemeenten doen na de komst van de kerkenraad. Denk op die momenten na over wat de meest geschikte muziek is en zoek niet vooraf naar het voor de hand liggende. Het vergt een zorgvuldige afweging, maar die afweging kan juist tot een verrassende keuze leiden.

Muzikale talenten benutten

Zorg ervoor dat er iedere zondag ergens in de liturgie een muzikaal moment is. Maak op dit muzikale moment, dat altijd op een ander geschikt moment in de liturgie kan plaatsvinden, ook gebruik van de muzikale talenten van de gemeenschap. In elke gemeenschap zijn er mensen die een muziekinstrument bespelen. Met een beetje begeleiding kunnen uw gaven worden aangewend en gebruikt voor God en Zijn kerk. Dat maakt dat de gemeente zich ermee bemoeit.kken, diverse muziek en levendige aanbidding.

Uit de praktijk

Regenboogkerk Hilversum

Jaren geleden werd er in de Regenboogkerk in Hilversum een ​​oproep gedaan: wie wil er spelen? “Van daaruit ontstond een groep muzikanten”, zegt ds. Heleen Weimar. “Wij vinden het belangrijk dat er naast het orgelspelen ook andere muziek is die het contact tussen mensen bevordert. We hebben het niet in alle diensten, we moeten het plannen, anders gaat het niet gebeuren. mogelijkheden tijdens de Paasoptocht bijvoorbeeld loopt een koperblazer voorop. En vorig jaar hoorden we tijdens de viering van Aswoensdag prachtige klezmermuziek terwijl we liepen om een ​​askruis in ontvangst te nemen.

Gereformeerde Gemeente Bodegraven

In de gereformeerde gemeente Bodegraven is een speciale muziekcommissie ingesteld. Deze organiseert muzikale ondersteuning bij bijzondere diensten, zoals de Vespersviering tijdens de Goede Week en de Dag van Gebed en Dankzegging. Parochianen die graag muziek maken, engageren zich om meerdere keren per jaar te spelen. Ook kinderen en jongeren doen mee. “Er is een belangrijk punt gemaakt: de muzikale inbreng moet van kwaliteit zijn”, zegt Rebecca Kowalczyk, voorzitter van de muziekcommissie. “Dit kan door duidelijke afspraken te maken en veel samen te spelen, zodat we op elkaar afgestemd zijn. Het is fantastisch dat ze door het spelen van muzikanten ook meer betrokken raken bij de gemeenschap, inclusief kinderen en jongeren. Muziek is een onderdeel belangrijk om te geloven.”

Lees meer in de serie ‘De eredienst: kan en moet het anders?’: