Lancering van de Smart Energy Hub in de regio Zwolle Noord

Het doel van de SZN is dat niet alleen de ruim zestig bedrijven op industrieterrein Hessenpoort, ten noorden van Zwolle, hun gebruik en opwekking van energie op elkaar afstemmen, maar op termijn ook alle grootverbruikers gevestigd in hetzelfde deel van het land. het elektrische netwerk. Deze regio, het grensgebied van Wolle, Staphorst, Dalfsen en Zwartewaterland, maakt gebruik van dezelfde infrastructuur, die is aangesloten op een regionaal stopcontact: het hoog- en middenspanningsstation van Enexis en TenneT aan de Hessenweg in Zwolle. Dit is één van de belangrijkste gebieden voor grootschalige duurzame energieopwekking voor de Regionale Energiestrategie West-Overijssel.

Het doel van deze ‘slimme’ samenwerking is het stimuleren van duurzame energieopwekking en het voorkomen van netcongestie, waardoor het energienet overbelast raakt. “Wij werken samen met de gemeenten Zwolle, Dalfsen Staphorst en Zwartewaterland en de provincie Overijssel om het regionale energiesysteem te optimaliseren”, zegt Maarten Epema, directeur van SZN.

Energietransitie: samenwerking

De energietransitie, de verschuiving van fossiele brandstoffen naar duurzame energie, is een moeilijke en noodzakelijke opgave als we met zijn allen de aarde leefbaar willen houden. Eén van de ideeën die de energietransitie heeft gebracht is dat lokaal opgewekte energie, bijvoorbeeld zonne- en windenergie, beter lokaal wordt benut. Op deze manier wordt het nationale energienetwerk niet onnodig overbelast.

Samenwerken is het sleutelwoord, iedereen moet eraan wennen. Bedrijven op een industrieterrein die ineens moeten samenwerken met hun ‘buren’ en netbeheerders, die gevraagd worden om collectieve contracten te ontwikkelen in plaats van de gebruikelijke individuele contracten met bedrijven (klanten).

Met voeten in de klei

‘Het mooie van het ontwikkelen van een slim energiecentrum is dat we op een heel lokale manier, met de voeten op de grond, samenwerking tussen bedrijven en andere organisaties op het gebied van energieverbruik op gang proberen te brengen. Tegelijkertijd wordt hen gevraagd de op landelijk niveau opgedane kennis beschikbaar te stellen aan andere centra en voor de ontwikkeling van nieuwe wetgeving”, zegt Epema. “Zo komen we verder van heel specifieke vraagstukken, zoals de aansluiting van energiesystemen van verschillende bedrijven en het opzetten van een digitaal energiebeheersysteem, tot vrij abstracte kwesties, zoals de ontwikkeling van nieuwe wetgeving.

Epema verwijst naar het samenwerkingsverband Smart Energy Hubs in Overijssel en Gelderland, georganiseerd door Oost NL: “Deze samenwerking helpt bijvoorbeeld door een snelle onderlinge kennisuitwisseling, waardoor niet iedereen zelf het wiel opnieuw hoeft uit te vinden.”

Eerste gesprekken in 2020

Epema is al sinds de eerste gesprekken tussen de initiatiefnemers in 2020 betrokken bij SZN. ‘Het oude energiesysteem wordt centraal aangestuurd en varieert van grote dikke kabels en leidingen tot de fijne stroomvoorziening van bedrijven en woningen. Het nieuwe systeem werkt deels andersom: het lokaal opwekken van duurzame energie en het verhogen van het elektriciteitsverbruik door woningen en bedrijven. SZN zit in het oog van die storm.’

Samenwerking tussen netwerkoperatoren

Voor de ontwikkeling van HE is niet alleen samenwerking tussen bedrijven en andere energiegebruikers op lokaal niveau, maar ook samenwerking met de netbeheerder cruciaal. SZN is sinds de zomer van 2022 in gesprek met Enexis en heeft van deze netbeheerder de status innovatief pilotproject gekregen. “Als je als businessgroep binnen de bandbreedte van het publieke netwerk op een industrieterrein blijft, voorkom je netwerkcongestie”, legt Epema uit. ‘De netbeheerder profiteert hiervan. Het probleem is dat er nog steeds geen wetgeving is die bijvoorbeeld het sluiten van collectieve contracten mogelijk maakt. Het is nog steeds pionieren, dus netbeheerders kunnen alleen via een pilot-build meedoen aan een HE. De verwachting is dat eind 2024 de wetgeving hierover op orde is en de pilot een formeel akkoord kan worden.’

Gebouwgebonden energieverbruik

SZN onderscheidt:

• gebouwgerelateerd energieverbruik
• bedrijfsgerelateerd energieverbruik
• Energieverbruik gerelateerd aan mobiliteit.

‘Met gebouwgebonden energieverbruik worden installaties bedoeld, zoals warmtepompen en koelinstallaties, die het gebouw verwarmen of koelen. Er is veel te regelen”, zegt Epema. “Als elk bedrijf op een industrieterrein om zeven uur ’s ochtends zijn warmtepomp aanzet, ontstaat er direct een piek in het energieverbruik. Als bedrijven afspreken dat de een om half zeven de warmtepomp aanzet, de ander om zeven uur en de ander om half zeven, maakt dat een groot verschil.’

Beheers het energieverbruik

Het bedrijfsgerelateerde energieverbruik heeft invloed op de bedrijfsvoering en het productieproces. Ook hier lijkt het erop dat energieverbruikspieken deels kunnen worden vermeden met goede afspraken. ‘Deze afspraken vertalen zich in een ICT-platform, Energiemanagementsysteem (EMS), die het totale energieverbruik en de energieopwekking van aangesloten bedrijven monitort. Het verbruik wordt vanaf het platform onderling gecoördineerd en aangepast waar mogelijk en nodig. Zo wordt de belasting van het energienetwerk geoptimaliseerd”, zegt Epema. “Zo’n platform houdt toezicht echte tijd energieverbruik en energieaanbod van bedrijven. Dit platform is gekoppeld aan netbestuurbare technologie zoals omvormers voor zonnepanelen, accu’s en een gasgenerator, die als vangnet voor de stroomvoorziening fungeren.’

Waterstof transport

Als u kijkt naar het energieverbruik in verband met mobiliteit, overweeg dan het opladen van elektrische voertuigen. “Vroeger zag je dit niet op een industrieterrein”, zegt Epema. “Maar als een bedrijf besluit zijn wagenpark te elektrificeren, heeft dit onmiddellijk gevolgen voor het energieverbruik op het elektriciteitsnet.”

In 2020 werd in Hessenpoort al meer zonne- en windenergie opgewekt dan het elektriciteitsnet kon dragen, wat meteen aanleiding gaf tot het zoeken naar manieren om lokaal opgewekte elektriciteit om te zetten in bijvoorbeeld waterstof. “Jan Bastiaans, een enthousiaste zakenman in de grondstoffensector voor de beton-, weg- en waterbouw, ging hiermee aan de slag”, vertelt Epema. ‘Hij richtte het bedrijf H2GO op, dat een electrolyzer bouwt in Hessenpoort. Hierdoor kan duurzame energie worden omgezet in waterstof, zuurstof en warmte.’
De geproduceerde waterstof wordt gebruikt voor zwaar en duurzaam transport van bijvoorbeeld grondstoffen voor de beton-, weg- en waterbouw. Ook voor de behandeling van afvalwater van de Waterdirectie Drents Overijsselse Delta in Hessenpoort kunnen zuurstof en warmte heel goed worden ingezet. Zo ontstaat een energiezuinig systeem dat bovendien bijdraagt ​​aan het optimaliseren van het gebruik van het elektriciteitsnet.’

Publiek-private samenwerking

Het organisatieniveau van bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle-Noord is hoog, wat een voordeel is. “Onze grootste uitdaging was echter hoe onze coalitie van partners eruit zou zien”, zegt Epema. ‘Wij hebben gekozen voor een publiek-private samenwerking tussen overheden en bedrijven en een regionale aanpak. SZN is primair een publiek samenwerkingsverband tussen de gemeente Zwolle en de provincie Overijssel onder de vlag van Restructurings Maatschappij Overijssel. SZN werkt opnieuw samen met ondernemers uit Hessenpoort die zich hebben verenigd in de coöperatie Ceurz. In die zin is netbeheerder Enexis ook een belangrijke partner.’

Het begon klein

Ook werd besloten om klein te beginnen: de SZN startte in oktober 2023 met drie bedrijven. De volgende acht bedrijven sluiten zich aan voor eind april 2024. Het doel is dat uiteindelijk alle bedrijven uit de drie bedrijventerreinen in de regio meedoen. Epema: ‘Wij denken groot en beginnen klein. Hierdoor kun je onderweg makkelijker allerlei praktische obstakels oplossen.’

Feit cijfers

ER Zwolle Noord

Het grensgebied van Wolle, Staphorst, Dalfsen en Zwartewaterland wordt aangemerkt als kansrijk gebied voor grootschalige opwekking van duurzame energie door zon en wind. Gemeenten zijn betrokken bij de ontwikkeling van een Smart Energy Hub (SEH): een intelligent energiesysteem dat grootschalige duurzame energieopwekking, vraag, transport, opslag en (elektrische) energieconversie in balans combineert.

In deze ontwikkelingsfase ligt de focus op waar de grootste vraag geconcentreerd is: bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle. Op de langere termijn is het de ambitie om ook de belangrijkste consumenten van de andere drie gemeenten in dit gebied van de Republiek Ierland te betrekken.

Netbeheerders

TenneT (landelijk netbeheerder) en Enexis (regionaal netbeheerder) verwachten vanaf 2020 tussen de 10 en 15 jaar structurele netcongestie voor de terugkeer van elektriciteit naar het net in het gebied.

Enexis maakte vanaf december 2023 ook netcongestie voor de elektriciteitsvoorziening bekend.

Waterstof-elektrolysator

De waterstofelektrolysator is een van de eerste projecten die medio 2024 in gebruik wordt genomen. Dit betekent dat de ‘overtollige’ zonne- en windenergie wordt gebruikt voor de productie van waterstof, zuurstof en warmte.

De geproduceerde waterstof wordt gebruikt om het transport van grondstoffen voor de aanleg van beton, wegen en hydrauliek te verduurzamen. De vrijkomende zuurstof wordt gebruikt om het slib in de zuiveringsinstallatie te beluchten.

Overeenkomst voor groepsvervoer (Groep TO)

Vooruitlopend op nieuwe wet- en regelgeving experimenteert Hessenpoort met een zogenoemde pilot groepsvervoer (Group TO).