Om in 2050 klimaatneutraal te kunnen vliegen, varen en rijden moet het aanbod van duurzame brandstoffen dramatisch toenemen

De vraag naar hernieuwbare brandstoffen neemt door de energietransitie aanzienlijk toe, vooral in de lucht- en scheepvaart. Dit legt een grote druk op de beschikbare duurzame energie in Nederland en concurreert met andere sectoren, zoals de industrie. Om in 2050 klimaatneutraal te kunnen vliegen, varen en rijden moet het aanbod van duurzame brandstoffen dramatisch toenemen. Ook de versnelde ontwikkeling van duurzame technologie en grotere energiebesparingen, mede door gedragsveranderingen, zijn belangrijke pijlers in de transitie naar klimaatneutrale mobiliteit.

Een strategie voor de levering van hernieuwbare brandstoffen, vooral voor het zeevervoer, is nodig in het toekomstige klimaatneutrale energiesysteem. Zowel het verhogen van de binnenlandse productie als het importeren van hernieuwbare brandstoffen spelen een belangrijke rol. Dit stellen PBL en TNO in het onderzoek ‘Klimaatneutrale mobiliteit in 2050’. Het is de eerste keer dat onderzoek naar klimaatneutrale mobiliteit zo breed wordt uitgevoerd.

Ook nieuw aan dit onderzoek is dat de onderzoekers hebben onderzocht hoe klimaatneutraliteit in 2050 kan worden bereikt, in plaats van alleen te onderzoeken wat er met het huidige beleid wordt bereikt.

Met bijna 30 megaton in 2022 was de binnenlandse mobiliteit verantwoordelijk voor 19 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Daarnaast is er vanuit Nederland bijna 46 megaton aan uitstoot door de luchtvaart en het internationale zeevervoer. Het terugdringen van deze uitstoot is een belangrijke pijler om de klimaatdoelstellingen voor 2050 te behalen.

De onderzoekers analyseerden vier transportmodi: wegverkeer, luchtvaart, maritiem transport en binnenlands transport. Ze namen in hun analyse trends in het transportvolume, de evolutie van hernieuwbare energievectoren en de rol van andere maatregelen op, zoals het verbeteren van de energie-efficiëntie en de invloed op de mobiliteitsvraag.

“Een sterke nationale strategie op het gebied van de productie en import van duurzame brandstoffen is van groot belang om de transitie naar duurzame mobiliteit mogelijk te maken.”

Jorrit Harmsen, TNO

Fasen van duurzaamheid

De transitie van het wegverkeer bevindt zich al in een expansiefase. Het uitbreiden van de laadinfrastructuur en het faciliteren van de uitfasering van het bestaande voertuig- en distributiesysteem voor fossiele energie zijn grote uitdagingen. In de lucht- en scheepvaart staat de transitie nog in de kinderschoenen.

Er bestaat nog steeds onzekerheid op het gebied van internationale regelgeving en een gebrek aan concreet beleid. In het zeevervoer wordt een breed scala aan duurzame technologieën ontwikkeld en er zijn meer praktijkervaringen nodig, als opmaat voor grootschalige inzet van duurzame technologie.

Tekort aan hernieuwbare brandstoffen

“Wij verwachten een enorme vraag naar duurzame brandstoffen, vooral voor de lucht- en scheepvaart”, zegt TNO-onderzoeker Jorrit Harmsen. “De onzekerheid over de evolutie van het aanbod en de prijzen van deze brandstoffen is groot: de mobiliteitssector concurreert immers met de vraag van andere sectoren, zoals de industrie. “Een solide nationale strategie op het gebied van de productie en import van duurzame brandstoffen is van groot belang om de transitie mogelijk te maken.”

Naast het belang van technologie is energiebesparing belangrijk om de mobiliteit te verduurzamen, zegt mobiliteitsexpert Gerben Geilenkirchen van het PBL. “Op de korte termijn bespaart het veel uitstoot, op de lange termijn vermindert het de vraag naar schaarse hernieuwbare energie en kritische materialen en grondstoffen. Naast het verbeteren van de energie-efficiëntie is gedragsverandering belangrijk. Ik bedoel bijvoorbeeld het verminderen van de mobiliteit, zuiniger rijden of het overstappen op duurzame alternatieven. Een betere beschikbaarheid van deze alternatieven, maar ook een intelligent ontwerp van ons land, kunnen daarbij helpen.”

Herverdelende effecten

De onderzoekers benadrukken de cruciale rol die ondersteuning speelt in de transitie naar klimaatneutrale mobiliteit. Tijdens de transitie kan mobiliteit duurder worden en kunnen investeringen in duurzame technologie nodig zijn, wat voor verschillende groepen burgers en bedrijven een verschillende impact kan hebben. Bij de transitie naar elektrisch rijden zijn autoafhankelijke groepen met een laag inkomen bijvoorbeeld bijzonder kwetsbaar.