Jan Achterstraat kijkt terug, het meer ligt hem nog steeds nauw aan het hart – HCnieuws

28 maart 2024 om 15:00 uur

Geschiedenis HCnieuws 100 jaar

BADHOEVEDORP Het jaartal is 1924. Als op zaterdag 27 maart de eerste uitgave van de Hoofddorpse Courant verschijnt, is de polder nog behoorlijk leeg. Rechte lengtewegen met elke drie kilometer een even rechte dwarsweg. En met op bijna elk kruispunt van deze straten een café.

Het was hard werken, waarbij vaak ook werd gegraven op de bodem van het voormalige binnenmeer dat in 1852 werd leeggepompt, waardoor 18.523 hectare vruchtbare grond ontstond. Na een reeks moeilijke eerste jaren werd het nieuwe gebied een welvarende landbouwpolder. Mede dankzij vooruitstrevende ideeën is het een van de meest vooraanstaande landbouwgebieden van ons land.

De nog relatief jonge polder kreeg in 1924 een sterke pijler. Net als de rest van ons land. Het verhelderde het leven. Katholiek trouwde met katholiek en dat gold ook voor gereformeerd en gereformeerd. Het werd gemakkelijker gemaakt omdat ook scholen, verenigingen en andere organisaties in hokjes werden verdeeld. De nieuwe krant die verschijnt moet rechtstreeks door dat landschap navigeren. Bied onafhankelijk nieuws aan en trek allerlei soorten adverteerders aan.

Toen de Hoofddorpse Courant werd geboren, telde de gemeente Haarlemmermeer ongeveer 25.000 inwoners. In 1962 waren dat er 46.500. In 1987 waren dat er al ruim 91.000 en daarna zal dit aantal geleidelijk toenemen tot ruim 162.000 in 2023, waarvan alleen al in Hoofddorp zo’n 80.000 mensen. De gemeenschap groeit snel en het einde is nog niet in zicht. Haarlemmermeer is zeer expliciet betrokken geweest bij de stedelijke ontwikkeling van de regio.

EIGENAAR

Wat hebben de polders al 100 jaar gedaan?, vraagt ​​de jubileumkrant aan dominee Jan Achterstraat, voormalig directeur van het Sociografisch Bureau Meerlanden. Opgericht in 1957 door de gemeente Haarlemmermeer om door middel van onderzoek en advies de gemeentelijke regierol in de ruimtelijke ordening vorm te geven. De Badhoevedorper, inmiddels 95 jaar oud, neemt plaats.

“Er heeft een gigantische verandering plaatsgevonden”, weet hij. “De polder is verstedelijkt vanuit een overwegend agrarisch gebied waar boeren, waaronder gemeente- en gemeenteboeren, grote invloed hadden. Alleen in het zuiden zien we nog iets van de open ruimte zoals die was toen ik in 1957 in de Haarlemmermeer kwam wonen.”

Het zuiden, waar dominee Jan Jacob van Voorst maar liefst 200 hectare grond bezat. “Hij had een deel van het familievermogen van zijn vrouw geïnvesteerd in grond in de onlangs drooggelegde Haarlemmermeer. In Abbenes liet hij boerderijen bouwen die hij pachtte. Toen zijn gezondheid verslechterde, nam zijn schoonzoon Jan Pieter Heije het roer over als waarnemer. Ook met hem ging het goed. Niet voor niets wordt Heije de weldoener van Abbenes genoemd. Hij ligt er zelfs begraven. Van Voorst was een goede grondbezitter. Dat was toen nog niet zo vanzelfsprekend. Veel boeren die land pachtten, waren onderdanig. “Er werd met ontzag en eerbied over de landeigenaar, de eigenaar van het land gesproken.”

VERDRIET

Na de waterwinning in 1852, waarbij in 39 maanden ruim 800 miljoen kubieke meter water werd verdreven, is ongeveer 95 procent van de Haarlemmermeer een landbouwgebied. Honderd jaar later heeft ongeveer 85 procent van het land nog steeds een agrarische functie. In 1986 werd nog ongeveer 64 procent gebruikt voor de land- en tuinbouw. Maar later neemt dit percentage drastisch af. Woningbouw, Schiphol en bedrijventerreinen eisen steeds meer grond op. De voltooiing ervan is pijnlijk voor Jan Achterstraat, een gediplomeerd planner.

“Neem de woningbouw. Hier hebben ze zich te eenzijdig gericht op de grote productie van woningen. Natuurlijk is er grote behoefte aan woningen, maar de Haarlemmermeer kan niet alle problemen oplossen. Kijk of je het op een andere manier kunt oplossen. Het Bouw Economisch Instituut maakte onlangs bekend dat ouderen er jaarlijks voor zorgen dat maar liefst 100.000 woningen op de vastgoedmarkt komen. Het zijn vaak grote huizen. Benut die kans en maak de splitsing van de woning mogelijk. Je hoeft dus minder te bouwen. Ook het fenomeen Knarrenhof is een prachtige oplossing. Ik zou zeggen: wees voorzichtig met het weinige groen dat we nog hebben.”

Achterstraat voelt zich “erg verdrietig” over de omgang met de vegetatie in zijn woonplaats Badhoevedorp. “Er zijn hier vreselijke dingen gebeurd. Er is een prachtig park vrijgemaakt voor woningbouw. En daarom beschouw ik een vreemd beleid met betrekking tot het omleiden van de A9. Het park is gebouwd volgens de norm van 10 vierkante meter groen per inwoner. Wordt het verlies volledig gecompenseerd? Ik ben erg benieuwd.”

NIEUW JAS

Toen de pas afgestudeerde sociograaf Jan Achterstraat in 1957 in de Haarlemmermeer kwam werken, was Gerrit Cornelis van der Willigen in april 1956 al burgemeester. Ze hadden een goede band. Hij vroeg Achterstraat om de noodzaak van een verpleeghuis in de gemeente te onderzoeken. “Dat hebben wij gedaan. Afhankelijk van de bevolkingssamenstelling bereikten we acht van die huizen. Ze kwamen alle acht, grotendeels bewoond door gezonde ouderen. Totdat Den Haag ze door het hele land verkleinde en omgevormd tot verpleeghuizen. Zo nu en dan klinkt er een stem die zegt dat verpleeghuizen terug moeten komen met een nieuwe look, met als bijkomend voordeel dat er veel woningen beschikbaar zullen zijn. Dat hoor ik graag.” En met het enthousiasme van die tijd: “Ik wil graag onderzoeken wat de noodzaak daarvan is.”

VERWOESTING

Door te bouwen ontstaat behoefte aan woningen, leert geograaf Achterstraat. “Kijk bijvoorbeeld naar de wijken die zijn ontstaan ​​uit polderklei bij Hoofddorp en Nieuw-Vennep. De daar geboren kinderen komen op het moment dat ze willen vliegen en hun eigen nest willen bouwen. En vaak het liefst dichtbij. Dus bouwen. Er wordt al langer gesproken over grootschalige bebouwing aan de westflank, het gebied tussen Cruquius en Lisserbroek. Een groot deel van de grond is al in handen van projectontwikkelaars die geld willen verdienen. Ik houd mijn adem in. In mijn tijd zaten we regelmatig met alle betrokken partijen rond de tafel om te kijken wat wel en niet kon. We wisten wat we in elkaar hadden. Op de westelijke flank bouwen? Het doet mij pijn omdat het ten koste gaat van de identiteit van de polder. Ik zeg niet dat het niet moet gebeuren. Ik zeg: het moet goed zijn. Zorg ervoor dat een stad als Lisserbroek, waar veel gebouwd moet worden, goede voorzieningen heeft zoals winkels, scholen, sportvoorzieningen en woningen voor de eerstelijns gezondheidszorg. De gemeente moet hierop de regie houden. En als je het verliest, herstel het dan snel.”

VOORBEELD

De Achterstraat geeft een voorbeeld. “De gevoelloosheid rond Schiphol. Echt erg. Hij is te ver gegaan en is nu een voorbeeld van hoe het niet moet. Ik begrijp dat het doel is om deze gevoelloosheid te stoppen. Maar helaas is het kwaad al geschied. En de gemeente liet dat gebeuren”, zegt Achterstraat, die in 1996 aftrad als gedeputeerde van Noord-Holland en onder meer als voorzitter van de Commissie Ruimtelijke Ordening, en veel streekplannen over het hoofd heeft gezien. Tot de invoering van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening in 2008 was een streekplan een document waarin werd beschreven wat er met de ruimte in een provincie kon gebeuren. Waar dorpen en steden konden groeien en waar ruimte was voor landbouw, natuur en recreatie.

Met ingang van 1 januari dit jaar is de Wet Ruimtelijke Ordening vervangen door de Omgevingswet. Jan Achterstraat vindt dit geen verbetering. “De oude wet was een nuttige wet. De nieuwe is minder gericht op een goede ruimtelijke ordening. De omgeving is bijvoorbeeld heel dominant geworden.”

Jan Achterstraat, heel oud maar nog steeds scherp van geest en begiftigd met een ijzeren geheugen, praat soms tegen zichzelf. ‘Dus ik zeg, Jan, je tijd is voorbij. Probeer het over te laten aan andere mensen van goede kwaliteit. Maar dat is niet gemakkelijk. De polder ligt mij nog steeds nauw aan het hart.”

Door Frans Witteman