In Depot: het enige weeshuis dat Enschede kende

Dat er nooit een Annie-verhaal is ontstaan, komt wellicht doordat de casting nooit erg goed was. Het is niet zo dat de stad (of de regio) minder weeskinderen telde dan andere plaatsen, maar de meeste werden ondergebracht bij familie, buren of kennissen. In de praktijk geen verplichting. Het is ook mogelijk dat de identiteit van het weeshuis daar een rol speelde: het stond onder het gereformeerde diaconaat en volgens de strenge scheidslijnen van die tijd moest men uit een gereformeerd gezin komen om voet op de grens te kunnen zetten. .

Twente kende slechts enkele weeshuizen

Twente kende sowieso nauwelijks weeshuizen. Uit onderzoek van Edwin Plokker, directeur van de collectie De MuseumFabriek, bleek dat er in Almelo slechts één weeshuis was. Uit de nalatenschappen van het Enschedese weeshuis blijkt dat gedurende de gehele periode van haar bestaan ​​(van 1846 tot 1923, oftewel 77 jaar) 158 kinderen werden opgevangen. Met andere woorden: er waren niet zoveel dakloze weeskinderen.

De meesten van hen (131) woonden daar tot ze 18 jaar oud waren. Toen ze eenmaal volwassen waren, namen ze afscheid van hen met een koffer met kleding en een hoed. De kinderen werden vervolgens opgeleid tot wevers. Dat gebeurde in het weeshuis zelf. Er stonden weefgetouwen en er werd les gegeven. Meisjes werden huisvrouwen of bedienden.

blauw wezen

Het weeshuis Enschede heeft in twee verschillende periodes twee echtparen op rij de winkel laten runnen. Gemiddeld waren er tussen de twaalf en dertien weeskinderen (maximaal achttien); een grote familie, om zo te zeggen. Onder Zaanse ‘vader en moeder’ droegen wezen een uniform: jongens een hemelsblauw pak, ook wel ‘weesblauw’ genoemd, met één zak op de broek. Dat was om te voorkomen dat de jongens in het blauw als schurken met hun handen in hun smoking door de straten zouden lopen.

Vader Zaan was een goede man, een eigenschap die zijn man ruimschoots compenseerde. Ze was, zoals blijkt uit de verhalen van voormalige weeskinderen, een heks van de eerste orde. Scherp, streng, koud. Een van de weeskinderen die opgroeide onder de rokken van zijn vrouw Zaan, zei, nadat hij volwassen was geworden en het weeshuis had verlaten, dat hij in al die jaren nog geen één keer vlees had gegeten. Iedere dag stond er stoofvlees op het menu.

Dat veranderde toen de Zaantjes vertrokken en het echtpaar Slager het overnam, al doet de naam anders vermoeden. Het stigmatiserende lichtblauwe uniform verdween, de kinderen droegen hun eigen kleding en werden warm opgevoed.

De regenten en regionalisten Snuif

Zo’n weeshuisechtpaar stond onder toezicht van vijf regenten. Uiteraard allemaal gerenoveerd. Afkomstig uit de bon-ton van de stad, mannen en vrouwen. Met namen als Ter Kuile, van Deinse en Scholten. De mannen waakten over de weesvader, de vrouwen waakten over de moeder.

De Museumfabriek beschikt over diverse foto’s van de geschiedenis van het Enschedese weeshuis en de letters ‘weeshuis’ die al die jaren de gevel sieren. Hoe deze laatste precies in de collectie terecht is gekomen, is niet bekend.

Maar tot de laatste groep regentenopzichters behoorden de apotheker en regionalist Snuif. Vermoed wordt dat hij degene was die de brieven van de gevel scheurde toen het weeshuis in 1923 de deuren sloot.