Nikita (22) en Vladimir (21) hebben politiek asiel aangevraagd en wonen in Groningen. ‘Ik dacht dat mijn vader mij belde, maar het was de politie’

In tegenstelling tot veel Nederlandse tieners maakten Nikita Levkin (22) en Vladimir Nechaev (21) zich als tieners geen zorgen over hun volgers op TikTok, Lil’ Kleine of hun PlayStation. In het Rusland van Vladimir Poetin kregen ze te maken met problemen van een heel andere orde: oorlog, corruptie en censuur. De twee jonge Russen raakten in de ban van een man die het heel anders wilde doen: Alexei Navalny. Volgens hen opende het de ogen van een hele generatie.

Navalny stierf op vrijdag 16 februari onder verdachte omstandigheden in een Siberisch gevangenkamp. Levkin organiseerde voor de daaropvolgende zondag een herdenkingsbijeenkomst in Groningen, maar dat is nog niet alles. Levkin en Nechaev willen de strijd van Navalny voortzetten.

De strijd tegen de Russische president Poetin heeft een keerzijde: Nikita Levkin en Vladimir Nechaev zijn niet langer veilig in Rusland, waar oppositie gelijk staat aan gevangenisstraf. Zij vroegen politiek asiel aan in Nederland. Netchajev woont nu in Groningen. Levkin woont nog steeds in asielcentrum Delfzijl, in afwachting van een beslissing over zijn asielprocedure.

‘Er wordt gezegd dat Navalny een nazi is’

Als tieners pleitten Levkin en Nechaev al voor een vrij Rusland, waar vrijheid van meningsuiting bestond. Vladimir Nechaev was 15 toen hij zijn eerste Navalny-bijeenkomst bijwoonde in zijn geboorteplaats Balakovo, terwijl hij droomde van een nieuw Rusland. ‘Ik wil in een democratisch land leven’, zegt hij hartstochtelijk. “Deze strijd is voor onze toekomst. “Je hebt geen toekomst in een land waar je niet vrijuit mag spreken.”

Kort na die eerste demonstratie sloot hij zich als vrijwilliger aan bij oppositieleider Navalny. Hij hielp de organisatie van Navalny een regionaal kantoor te vestigen in zijn geboorteplaats in het zuiden van Rusland, niet ver van Kazachstan.

Nikita Levkin woonde in Sint-Petersburg en was pas zestien jaar oud toen de opkomst van Navalny een golf van protesten door het hele land veroorzaakte. Zijn nieuwsgierigheid was gewekt. “Ik vond dat we iets moesten doen aan het onrecht om ons heen”, zegt hij. “Het gemiddelde maandsalaris in Rusland is 700 euro, maar Poetin en zijn vrienden bouwen paleizen, kopen dure jachten, liegen en maken ons leven erger. En het is niet normaal om mijn hele leven maar één president te hebben.”

De belangstelling van jongeren voor Navalny schaadt de regering. “Iemand kwam naar onze school om te vertellen dat het verboden was om protesten bij te wonen”, zegt Levkin over die periode. “Navalny zou een buitenlandse spion en een nazi zijn. “Die man op school zei zoveel onzin dat ik heel graag naar die demonstratie wilde.”

Ondanks hun ontsnapping naar Nederland blijven Levkin en Nechaev betrokken bij hun verzet tegen Poetin. Levkin maakt deel uit van de politieke jeugdbeweging Vesna en Nechaev is op afstand betrokken bij de organisatie van Navalny, die ondanks de dood van de leider voortduurt.

Gearresteerd voor demonstratie

Als je tot de oppositie in Rusland behoort, weet je dat je onder de loep ligt. Toen Nechaev in de tijd van het coronavirus een demonstratie organiseerde in zijn geboorteplaats Balakovo, werd hij plotseling aangezien voor een crimineel. Hij riep via sociale media mensen op om de bijeenkomst van Navalny bij te wonen. “Kort daarna werd ik gearresteerd en moest ik allerlei vragen over de demonstratie beantwoorden.” Netchajev, toen nog maar 18 jaar oud, krijgt een paar dagen later opnieuw bezoek van de politie. “Ze hebben alles meegenomen. Mijn computer, camera, USB-drives… alles.”

De aanklacht die hem ten laste wordt gelegd, heeft te maken met het organiseren van een bijeenkomst in tijden van corona. Maar dat is onzin, vindt hij. “Het ging natuurlijk over Navalny, omdat Poetin bang voor hem was. Het is niet voor niets dat hij zijn naam nooit wilde zeggen.” Als Netchajev naar een andere stad gaat, wordt hij opnieuw gearresteerd en teruggebracht naar Balakovo. “Ik was een verdachte en ze lieten me niet toe de stad te verlaten. Dat nieuws was voor mij het moment waarop ik wist: ik moet Rusland verlaten.”

Maar hoe? Een Rus heeft twee paspoorten nodig: één voor Rusland en één voor het buitenland. “De tweede heb ik niet gehad, maar aangezien hij verdachte was in een strafzaak, heb ik die in Balakovo ook niet gekregen.” Netchajev besloot dat hij naar Sint-Petersburg, aan de andere kant van het land, moest gaan om daar zijn paspoort aan te vragen. “Ze zijn zo dom”, lacht hij. “In Sint-Petersburg wisten ze niets van mijn strafzaak. Daar kreeg ik mijn paspoort en kon ik vertrekken.”

Jammer van de vlucht.

Nikita Levkin noemt de beschuldiging tegen Netchaev een valse strafzaak. ‘Om je bang te maken en je het zwijgen op te leggen. Ik heb ook zo’n vals geval gehad.” In hun geval was het ook een demonstratie, maar dan tegen de oorlog in Oekraïne. Alle protestorganisatoren waren al gearresteerd. Op het politiebureau circuleerde een lijst met nog eens 200 vermeende leden van de oppositie. De naam van Nikita Levkin verscheen ook op die lijst.

“Ik ben niet zo dapper als Alexei Navalny”, verontschuldigt Levkin zich. Hij houdt even zijn handen tegen zijn hoofd. “Ik was twintig jaar oud, ik was bang en ik wilde niet de rest van mijn leven in de gevangenis doorbrengen.” Hij schaamt zich ervoor dat hij ervoor heeft gekozen weg te rennen. “Ik zag Rusland als een vliegtuig dat op het punt stond neer te storten vanwege een dronken piloot. Je kunt stilstaan ​​en proberen de controle over te nemen, of je kunt een parachute pakken en zelf kiezen. Navalny deed de eerste, ik deed de tweede. “Hij was veel moediger dan ik.”

Netchajev voelt die schaamte niet. “Soms heb ik ook gedacht: had ik niet in Rusland moeten blijven?”, zegt hij. “Maar ik kan in Nederland meer voor Rusland doen dan vanuit een Russische gevangenis.” Hoewel de afstand tussen Nederland en zijn land van herkomst groter is, zit hij nu in ieder geval niet gevangen en kan hij protestacties blijven organiseren.

‘De man die belde was niet mijn vader’

Het duurde niet lang voordat Levkin de bevestiging kreeg dat zijn beslissing om te vertrekken een goede was. “Ik zou via Moskou van Sint-Petersburg naar Armenië vliegen en tijdens de overstap in Moskou belde mijn vader mij”, beschrijft hij zijn vlucht. “We hadden afgesproken dat we alleen Armenië zouden bellen, maar ik nam toch op. Alleen de man aan de andere kant van de lijn was niet mijn vader, maar een politieagent. Dat was echt eng. Ze wilden weten waar hij was. Ik vertelde hem dat ik bijna thuis was, zette mijn telefoon uit en stapte op het vliegtuig naar Armenië.”

Levkin en Nechaev vluchten via Armenië en Georgië naar Nederland. Ze zijn er vast van overtuigd dat ze in de eerste landen niet veilig zijn voor Poetin. Netchajev: “De partijen die daar aan de macht zijn, hebben banden met Poetin.” In Nederland wachtte veiligheid.

De familie van Levkin steunde zijn besluit om het land te verlaten. Hoe anders is het voor Vladimir Nechaev. Al ruim anderhalf jaar heeft hij geen contact meer met zijn ouders en dus ook niet met zijn zus. “Mijn ouders zijn pro-Poetin en willen mijn standpunt niet aanvaarden.”

Hij vertelt het ogenschijnlijk zonder emotie. Zijn ouders proberen contact op te nemen, maar hij onthoudt zich bewust. “Ik wil niet steeds van ze horen dat ik terug moet, dat levert voor mij veel stress op. Omdat ik geen contact met ze heb, is het leven makkelijker.”

‘Doen wat we kunnen’

Soms vermoedt Nikita Levkin dat Rusland hem expres heeft laten gaan. Ze hadden hem op het vliegveld kunnen tegenhouden. ‘Hij is weg, zul je denken.’ Vanuit Nederland proberen Nechaev en Levkin een bijdrage te leveren aan de oppositie in hun land.

“We doen wat we kunnen”, zegt Levkin. “Ik wil in Nederland ook laten zien dat niet alle Russen hetzelfde zijn. “Rond de Russische presidentsverkiezingen organiseren we op 17 maart bijeenkomsten van de oppositie over de hele wereld.” Hij wil tegenstanders van Poetins regime laten zien dat zij niet alleen staan. “In Nederland doen we dat in Den Haag, omdat daar de ambassade zit en mensen kunnen stemmen. Het doel is dat de hele diaspora tegen Poetin stemt.”

Levkin en Nechaev weten niet of hun toekomst in Nederland of Rusland ligt. Zolang Poetin aan de macht is, willen ze sowieso niet meer terug. Na de zomer gaat Nechaev communicatie studeren aan de Hanzehogeschool. “In het Nederlands”, lacht hij, niet vies van een uitdaging. Levkin hoopt snel duidelijkheid te krijgen over zijn verblijfsvergunning. “En dan hoop ik een eigen appartement te hebben en wil ik studeren: sociologie of politieke wetenschappen.”

Als het om de toekomst van Rusland gaat, vinden ze het moeilijk om de juiste woorden te vinden. ‘Als Poetin over een jaar vertrekt, kom ik terug’, zegt Nechaev resoluut. Levkin aarzelt. Hoop op een vrij Rusland, zonder oorlog. De hoop om dat ooit te ervaren blijft bestaan, hoe jong en gemotiveerd ze ook zijn. Ongeacht de uitslag van de presidentsverkiezingen.