Een spannend park, voor burgers en ambtenaren

Maters: ‘Dat het een park moest worden met de gracht zelf als blauwe ader in een groene omgeving, met uitstraling, een programmering, een beheer… dat komt uit Stadslab Leiden. Ik heb het samen met mijn buurman Gijsbert van Es opgericht in 2009. We ergerden ons eraan dat niets leek te werken in de stad. Er was weinig ambitie, en als er iets ambitieus opkwam, stierf het.

Maters: ‘Maastricht was voor ons een voorbeeld. Ze draaiden het helemaal om en werden de tweede populairste stad van Nederland. Ik dacht: dat kan ook in Leiden. Wij dachten: laten we de creatieve klasse van Leiden eens vragen of ze in het Stadslab vrijwillig willen nadenken over hun eigen stad. Uiteindelijk sloten zich duizend mensen aan en gingen aan de slag met allerlei projecten. Eén club richtte zich op het aanleggen van een groot park, omdat we een van de meest versteende steden van Nederland waren. We hebben langs de grachten begroeiing kunnen aanbrengen, de begroeiing kunnen verbeteren en toegankelijker kunnen maken door een berg hekken weg te halen en bruggen te plaatsen in de doodlopende straatjes.’

Maters: ‘Dat klopt. Kijk, de gemeente vindt het altijd een risico om ergens aan mee te doen. Ze denken: we moeten er geld in investeren, het kan mislukken, zeker als bewoners zeggen dat ze het langste, mooiste en spannendste stadspark van Nederland willen bouwen. Wij dachten: wij wachten niet tot de gemeente met voorstellen komt, maar maken zelf plannen.’ De eigenaar van de Meelfabriek, begraafplaats Zijlpoort, de hortus botanicus en Museum Volkenkunde sloten zich aan bij de plannen.

Kalshoven: ‘Destijds durfden we het nog nauwelijks groots aan te pakken. We waren gewend om dingen discreet te doen. Bij zoiets groots moet je veel energie steken in het overtuigen van mensen. Het voordeel was nu dat het Singelpark-idee veel steun kreeg. Het bleek dat het voor ons als gemeente lastig was om met de stad samen te werken. En ik had een soort angst: wat gaan ze doen? Ze zullen binnenkort stoppen. Er kunnen veel dingen misgaan. “We waren niet gewend dat de stad het voortouw nam.”

Maters: ‘Bij Stadslab wilden we mensen die mee konden denken over hoe we vanuit hun vak het mooiste park van Nederland konden realiseren: architecten, theatermakers, milieuactivisten, mensen van de universiteit. Daarnaast diverse grootgrondbezitters en de voorzitters van de buurtverenigingen rond het Singelpark. En ook de historische associatie: hoe was die zender vroeger? In Leiden werkt het heel goed als je zegt: wij brengen het terug in de oude staat. Als je de foto’s ziet van die oude vrijgezellen, denk je: dat was mooi!’

Maters: ‘Alles wordt vastgelegd in handleidingen. Daar kun je niet zomaar van afwijken, want politiek en geld zijn eraan verbonden. Wij zeiden: dit is een bijzonder project, vergeet wat er in de handleidingen staat.’ Voor een project als dit was een communicatiebudget nodig van ongeveer zesduizend euro. Te weinig, zegt Maters. ‘De grachten bestaan ​​al sinds 1659 en met onze stadshistoricus ontdekten we op Google Maps dat rond onze stad de grootste vestingwerken van Europa liggen. Alleen jij kunt er niet langs of navigeren, omdat er een dam in de weg staat. Je beleeft de singles dus niet in hun volle omvang.’ Daarom wilde Maters vanuit een helikopter foto’s maken om de bijzondere structuur van de ster te laten zien. Dat zat niet in de begroting. In eerste instantie betaalde ik het uit eigen zak. Met de helikopter vlogen we op lage hoogte over de grachten. Heroïsche muziek eronder, gepresenteerd en iedereen zei: “Verdorie, als je het zo bekijkt, is het best bijzonder.”

Maters: ‘Er waren drie zaken die de gemeente niet direct enthousiast maakten: continuïteit, kwaliteit en legitimiteit. Continuïteit: Ja, dat staat er nu, maar over een jaar is het weg en moeten wij het als gemeente alsnog zelf doen. Een echte angst, maar er zijn nog steeds veel vrijwilligers bij betrokken; We hebben al verschillende raadsleden uitgeput. Legitimatie: waarom zouden wij met u moeten praten en niet bijvoorbeeld met de buurtvereniging? Volgens hem is het een terechte zorg, maar de initiatiefnemers hebben met allerlei partijen gesproken en bovendien stemt de gemeenteraad in elk deel van het park. ‘En kwaliteit. Wij stellen onze professionele kennis gratis ter beschikking. Omdat wij het geweldig vinden voor de stad. De kwaliteit is net zo goed voor de bewoners. Kwaliteit, legitimiteit en continuïteit moeten aan beide kanten als potentiële risico’s worden onderkend. En vorm dan een team waarin je elkaars sterke punten benut.’

Alleen praten

Maters heeft kritiek op de participatieve houding die hij ervoer tijdens een bijeenkomst (niet op het Singelpark). ‘De projectleider vertelt: “We hebben een participatienota met vier stappen, de laagste is participatie en de hoogste is co-creatie. “Ik ben blij u te kunnen mededelen dat wij hebben gekozen voor stap 1: co-creatie van dit project.” Het was de bedoeling dat we allemaal zouden applaudisseren, maar we dachten: wat maakt het uit? Wij bepalen zelf welke deelname we willen. Maak je dus niet al te veel zorgen over de opname. Ga gewoon praten met mensen die energie hebben.’