De leider van het onderzoek blikt tien jaar na de ramp terug: ‘Ik zeg altijd: MH17 is van iedereen, van alle Nederlanders’

Voormalig rechercheur Gerrit Thiry herinnert zich hoe hij tijdens de wintersportvakanties zag hoe commerciële vliegtuigen lange witte strepen trokken over de helderblauwe hemel van de Alpen.

Op dat moment gingen zijn gedachten uit naar Oost-Oekraïne. “Van de lancering tot de explosie van de Book-raket gingen 42 seconden voorbij. “Op het moment dat iemand de beslissing nam om op de knop te drukken, was er geen ontkomen meer aan.”

Op 17 juli 2014 was vlucht MH17 van Malaysia Airlines, een Boeing 777, onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur toen het vliegtuig om 15.20 uur Nederlandse tijd boven Oost-Oekraïne werd geraakt door een luchtafweerraket afgevuurd door een Russische Boek-draagraket. . . Het vliegtuig brak in stukken en alle 298 inzittenden, waaronder 196 Nederlanders, kwamen om.

225 rechercheurs

Gerrit Thiry (67) werkte bij de Rijksrecherche in Amsterdam, maar had een paar dagen vrij. Na zijn vakantie zou hij een groot wapenarsenaal gaan onderzoeken dat was gevonden in twee pakhuizen in Nieuwegein. Het ’26Koper’-onderzoek zou uiteindelijk leiden tot het liquidatieproces tegen Ridouan Taghi, maar Gerrit Thiry zou daar nooit aan meedoen. Op 18 juli kreeg hij een telefoontje met de vraag of hij het onderzoek naar de vliegtuigcrash van Malaysia Airlines wilde leiden. “Met al mijn dwaasheid zei ik ja, niet wetende dat ik acht jaar van mijn leven aan MH17 zou werken. “Ik ben nog een keer teruggegaan naar Amsterdam om mijn kast leeg te maken.”

De keuze voor Thiry lag voor de hand. De Amsterdamse rechercheur had niet alleen jarenlange ervaring in liquidatiezaken, maar ook internationale ervaring. In 2002 deed hij namens de VN onderzoek naar de moord op de Nederlandse journalist Sander Thoenes in Oost-Timor en trof de daders aan. Vervolgens speelde hij een rol in de jacht op oorlogsmisdadigers in Liberia.

Maar MH17 was anders, al was het maar omdat in die beginperiode, toen bijna 225 onderzoekers bijeenkwamen, nog onduidelijk was wat er precies onderzocht moest worden. “Het enige wat wij wisten was dat er een groot aantal Nederlanders aan boord waren. Daarom was het nodig om zo duidelijk mogelijk vast te leggen wat er gebeurde.”

Thiry herinnert zich “zestien, achttien uur durende” werkdagen. “Natuurlijk was er veel druk van bovenaf en werden er veel vragen gesteld. “Vragen die we niet konden beantwoorden.”

Met al mijn dwaasheid heb ik toen ja gezegd op de vraag om het onderzoek te leiden.

Thiry heeft al verschillende hypothesen geformuleerd: een ongeluk, een terroristische aanslag. Het zou nog drie weken duren voordat het Joint Investigation Team (JIT) werd gevormd. Nederland, Australië (27 slachtoffers), Oekraïne en Maleisië maakten uiteraard deel uit van de internationale samenwerking; De keuze voor België was pragmatisch. “Voor een JIT zijn twee EU-lidstaten nodig. Groot-Brittannië zei: we willen uw onderzoek niet overbelasten, we hebben een zeer slechte relatie met de Russen vanwege Litvinenko (de voormalige Russische spion Aleksandr Litvinenko werd in 2006 door de Russische FSB in Londen vergiftigd met radioactief polonium, red.). Duitsland wilde niet meedoen. België was een fijne partner omdat we elkaar goed kennen.” Aanvankelijk was Maleisië slechts een ‘waarnemer’ en sloot zich pas aan bij het JIT toen het beloofde dat de daders niet de doodstraf zouden krijgen; Of de verdachten in Nederland vervolgd zullen worden, wordt pas in 2019 beslist.

Om de zaak ‘te begrijpen’ verdeelde Thiry het onderzoek in verschillende ‘projecten’: luchtvaart, gebruikte wapens, getuigen, sociale netwerken, hightech misdaden (hackoperaties), forensisch onderzoek en slachtoffers. Hij bracht verschillende disciplines van het onderzoeksvak samen op één tafel, een aanpak die inmiddels model staat voor belangrijke onderzoeken.

Spanningen met het OVV-onderzoek

Niet alles ging goed.

Direct na de ramp heeft ook Bureau Veiligheid (OVV) een onderzoek geopend. Dat zorgde soms voor spanningen bij het onderzoeksteam, zegt Thiry. “Op persoonlijke titel hebben zij er alles aan gedaan om niet alleen de oorzaak van het ongeval te onderzoeken, maar ook het gebruikte wapen en de locatie van de schietpartij.” Vervolgens kon het ECI niet meer luisteren naar de deskundigen die door de OVV waren geraadpleegd in het kader van een onafhankelijk onderzoek. ,,Daar hebben we af en toe best wat moeite mee gehad.”

Niemand had kunnen vermoeden dat het acht jaar zou duren voordat drie van de vier verdachten werden veroordeeld. “Als de Russische Federatie had gezegd: het was een vergissing, was er geen onderzoek van deze omvang gestart”, zegt Thiry. In 2020 schoot de Iraanse luchtverdediging per ongeluk een Oekraïense Airbus neer. Teheran nam snel de verantwoordelijkheid. “Nadat we van MH17 hadden geleerd, is er waarschijnlijk besloten om de billen bloot te leggen om de pijn te verlichten.”

Moskou ontkent echter tot op de dag van vandaag verantwoordelijk te zijn voor de ramp. In feite heeft het Kremlin de afgelopen jaren een enorme hoeveelheid desinformatie over de wereld verspreid. Zo zou MH17 zijn neergeschoten door een Oekraïense Sukhoi Su-25, een straaljager die in de dagen voorafgaand aan de ramp veelvuldig werd ingezet. Het probleem met deze theorie: de Su-25 is een grondaanvalvliegtuig dat niet erg hoog kan vliegen. Maar toen de onderzoekers Wikipedia opnieuw controleerden, was de vlieglimiet plotseling verhoogd naar 10 kilometer, de kruishoogte van een Boeing 777. “Toen we erachter kwamen wie de pagina had aangepast, kwamen we op een IP-adres in het Kremlin terecht”, glimlacht Thiry. . . Omdat Moskou de geloofwaardigheid van het JIT in twijfel trok, werd al het bewijsmateriaal drie tot vier keer gecontroleerd; Uiteindelijk duurde het zes jaar om het onderzoek af te ronden. “Als ze mij vragen wat de kern was, zeg ik: validatie. “Wij nemen niets zomaar aan.”

Thiry herinnert zich een bezoek aan Moskou in 2015, in gezelschap van Fred Westerbeke, destijds directeur van het Landelijk Parket. “Ze nodigden ons uit voor een etentje, op het menu stonden korhoenders en beren. Ik heb mezelf neergeschoten, zei de leider van de Russische delegatie. Wat jammer, ik zei tegen hem: ‘we zijn allemaal vegetariërs’. Die grap kwam niet echt over. ‘Als ik ga jagen,’ vervolgde de man, ‘zit ik negen uur in het vliegtuig en ben ik nog steeds in Rusland.’ Dus ik zei: ‘Als ik negen uur in het vliegtuig zit, land ik op Curaçao, het Caribisch gebied. Dus ik ben nog steeds bezig Het Koninkrijk der Nederlanden‘.” Onderkoeld: “Natuurlijk proberen ze een beetje indruk op je te maken.”

Ik merk dat er veel bewondering en waardering is voor ons onderzoek.

De Russen begrepen Thiry in die zin verkeerd. “Een gesprek met Gerrit is nooit wazig”, zei voormalig hoofd van de Nationale Recherche Wilbert Paulissen bij de afscheidsreceptie van Thiry. En de voormalige onderzoeksdirecteur is behoorlijk volhardend. Thiry had bedacht dat het een goed idee zou zijn om zelf een Boek-raket tot ontploffing te brengen om te zien wat de effecten zouden zijn. “Ze dachten dat ik gek was. Maar zou u ook niet toestaan ​​dat een wapen dat gebruikt had kunnen worden bij een moord op het NFI werd afgevuurd?

Duizenden telefoontjes

Sommige collega’s zeiden: Gerrit, waar ben je aan begonnen? Maar Thiry zelf heeft nooit aan het positieve resultaat getwijfeld. Tijdens het onderzoek naar de moord op journalist Sander Thoenes leerde hij dat het vinden van de waarheid minstens zo belangrijk is als het opsluiten van de daders. Het JIT had toegang tot duizenden telefoongesprekken van pro-Russische separatisten, opgenomen door de Oekraïense geheime dienst SBOe. Er hebben zich een aantal belangrijke getuigen gemeld. Een voormalig gevechtsvliegtuig had de lancering gadegeslagen vanaf een landbouwveld nabij Snizhne. Een Oekraïense separatist, krijgsgevangene, nam deel aan het transport van de Boekinstallatie naar Rusland. En soms had het JIT uitzonderlijk veel geluk. Kort na de vliegramp had de SBOe al meerdere afgeluisterde gesprekken op YouTube gezet, wat het JIT bepaald niet beviel. In een ervan belt een rebel commandant Igor Bezler in Horlivka, ten noordwesten van de crashlocatie. ‘Er vliegt een vogel jouw kant op’, krijgt Bezler te horen. Het leek een belangrijke aanwijzing, maar het JIT concludeerde na onderzoek dat het telefoontje geen rol speelde. De rechercheurs kregen hulp van Bezler zelf. “We dachten dat zijn vrouw naar ons toe kwam”, zegt Thiry. ‘Maar toen ik de telefoon opnam, was het tot mijn verbazing de heer Bezler die belde.’ Volgens Thiry zorgde de rebellencommandant voor de nodige nuttige informatie, zoals de namen van de krijgsgevangenen die het meeste wisten van de ramp.

In 2018 besloot het Openbaar Ministerie dat het onderzoek zich zou richten op vier separatistische leiders: de Russen Igor Girkin (ex-FSB), Sergei Dubinsky en Oleg Pulatov (voormalige medewerkers van de Russische militaire inlichtingendienst GRU) en rebellencommandant Leonid Khachenko. , een Oekraïner. Voorafgaand aan de JIT-aankondiging – met foto’s – belde Thiry zelf met Doebinski om hem op de hoogte te stellen. De voormalig GRO-commandant reageerde verrast, maar raakte niet in paniek. Geen van de vier verdachten verscheen voor de rechtbank in Den Haag, die de zaak sinds voorjaar 2020 in het Justitieel Complex Schiphol behandelt. Girkin, Dubinsky en Kharchenko werden in november 2022 bij verstek veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf; Pulatov werd vrijgesproken.

Thiry is tevreden met het resultaat, al zullen de gevangenen waarschijnlijk nooit de binnenkant van een Nederlandse cel zien. “Ik zeg altijd: MH17 is van iedereen, van het Openbaar Ministerie tot de chauffeurs van de lijkwagens die de lichamen vervoerden, tot alle Nederlanders die zich betrokken voelen bij de ramp. Als je ziet hoe duidelijk de uitspraak van de rechtbank is, denk ik dat we met Holland BV een internationale prestatie hebben geleverd. Als je er middenin zit, merk je het niet meteen. Maar elke keer als ik iemand van buitenaf vertel wat we hebben gedaan, merk ik dat er veel bewondering en waardering is.”

Eén vraag blijft: waarom?

Eén vraag blijft nog steeds onopgelost: waarom drukten de Russische soldaten op de knop op het lanceervoertuig? Een fout?

“Die vraag kunnen we pas beantwoorden als we de bemanning van de Boek hebben kunnen spreken. Het is objectief vast te stellen: de lanceerfaciliteit lag vlak onder een belangrijke vliegroute, een soort ‘snelweg’ voor het internationale luchtverkeer. En MH17 arriveerde vliegend in een rechte lijn, met een constante snelheid.”

Dus het is toch opzettelijk? “Soms gaat iets onze verbeelding te boven. En ik denk dat we nu kunnen concluderen dat de Russische regering op zijn zachtst gezegd nogal cynisch handelt.”

Het JIT is al ontbonden, maar het onderzoek is nog niet officieel afgerond, het is ‘inactief’. Gerrit Thiry geniet na 48 jaar politiecarrière van zijn pensioen. “Maar je weet nooit wat er gebeurt. Soms worden internationale misdaden pas 25 jaar later opgelost. Stel: een voormalig bemanningslid van de Boek wordt tijdens de gevechten in Oekraïne plotseling opgepakt.”

Thiry pauzeert even. “Dan kun je mij bellen.”

Delen





E-mail de redacteur