Digitale jaarrekening: waarom het de moeite waard is om deze op tijd in te dienen

Vanaf 2025 is een digitale jaarrekening verplicht. Bedrijven in Nederland moeten hun jaarrekening elektronisch via SBR indienen bij de Kamer van Koophandel, wat de transparantie bevordert. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven die failliet dreigen te gaan, minder vaak een accountantsverklaring indienen. Hoewel het aantal te laat ingediende aangiften toeneemt en resulteert in boetes en lagere kredietratings, vermijden sommige bedrijven transparantie om hun concurrentievoordelen te behouden. Desondanks hebben transparante bedrijven doorgaans een betere toegang tot krediet en een stabielere reputatie, hoewel transparantie geen garantie is voor succes.

Digitale jaarrekening

Vanaf boekjaar 2025 zijn rechtspersonen verplicht hun jaarrekening via de Standaard Bedrijfsrapportage (SBR) (de digitale jaarrekening) elektronisch in te dienen bij de Kamer van Koophandel en daarmee voor het publiek beschikbaar te stellen. De jaarrekening, die niet moet worden verward met het bestuursverslag, is het financiële overzicht van de onderneming aan het einde van een boekjaar. Het bevat de balans, de winst- en verliesrekening, een toelichting en, bij grote ondernemingen, het kasstroomoverzicht. En niet onbelangrijk: een boekhoudkundig rapport.

De eis voor een digitale jaarrekening is een mijlpaal in de verdere digitalisering van de Belastingdienst en onderstreept de verschuiving richting gedigitaliseerde bedrijfsrapportage. Bedrijven kunnen nu vrijwillig hun jaarrekening over het boekjaar 2024 elektronisch indienen.

Transparantie bij faillissementen

Uit onderzoek uit 2022 van Tjibbe Bosman in opdracht van de Universiteit van Amsterdam blijkt dat hoe dichter een bedrijf bij een faillissement staat, hoe kleiner de kans is dat er een accountantsverklaring wordt ingediend. Slechts twaalf procent van de bedrijven legt het jaar vóór het faillissement een goedgekeurde jaarrekening voor.

Als bedrijven minder transparant zijn, hebben ze duidelijk iets te verbergen. Er valt ook iets te zeggen voor de tijdigheid van de presentatie van de jaarrekening bij veel bedrijven: gemiddeld duurt het presenteren van een jaarrekening ongeveer tweehonderd dagen. Overmatige vertraging is niet toegestaan: als de jaarrekening nog niet kan worden vastgesteld, is een voorlopige jaarrekening vereist.

Het niet op tijd storten kan leiden tot een flinke boete

Het aantal bedrijven in Nederland dat zijn jaarrekening moet presenteren, doet dit steeds vaker aan het eind van het jaar. Volgens Graydon Creditsafe had in 2023 slechts 41% van de bedrijven hun jaarrekening in de eerste helft van het jaar gepresenteerd. Het niet tijdig indienen van de jaarrekening is een economische overtreding en kan een boete van maximaal 21.750 euro opleveren.

Te laat indienen heeft ook een negatief effect op de solvabiliteit, oftewel de kredietwaardigheid. Kredietinformatiebureaus als BKR, Graydon, D&B en Allianz Trade zullen hier rekening mee houden, waardoor de kans kleiner wordt dat banken en andere bedrijven zaken met het bedrijf willen doen. Een boete levert het bedrijf ook een strafblad op.

Risico’s om concurrentieredenen

Sommige bedrijven nemen al deze risico’s bewust op zich uit concurrentie-, privacy- of veiligheidsredenen. In 2006 weigerde textielgigant Zeeman een jaarrekening te presenteren. Zeeman Groep, een van de grootste textielsupermarkten van Europa met bijna duizend vestigingen, presenteerde ‘uit concurrentieoverwegingen’ geen jaarrekening meer. De eigenaar, Jan Zeeman, ging uit van de maximale boete. Kort daarna besefte het bedrijf dat transparantie slimmer is. Zeeman behoort inmiddels zelfs tot de top 10 van de transparantiebenchmark van de Rijksoverheid en claimt met trots de meest transparante retailer te zijn.

Problematische bestuursrapportages

De presentatie van het bestuursverslag, die eveneens wettelijk verplicht is (de retrospectieve en prospectieve weergave van de resultaten door de raad van bestuur), bevindt zich in een veel slechtere situatie dan de jaarrekening. Ruud Vergoossen en Ton Meershoek wezen er in 2018 namens Universiteit Nijenrode op dat slechts 60 procent van de bedrijven het bestuursverslag ter inzage heeft. Uit vervolgonderzoek blijkt dat de helft van de bedrijven niet ingaat op het verzoek om inzage in het bestuursverslag, waardoor de vraag rijst of dit verslag bestaat.

Om het nog zorgelijker te maken vermeldt de accountant doorgaans in zijn rapport dat het bestuursverslag consistent is met de jaarrekening. Zelfs bij beursgenoteerde bedrijven is er nog veel ruimte voor verbetering. Uit onderzoek van Piet Hein Coebergh in opdracht van de Hogeschool Leiden en de Stichting Communicatieonderzoek naar de jaarverslagen tussen 2003 en 2021 van de top 75 beursgenoteerde bedrijven van Nederland blijkt dat bedrijven alles weer zeggen, maar in termen weinig zeggen van inhoud. Zo behaalde in 2021 slechts een derde van de bedrijven een voldoende score en een derde een score lager dan vier, op een schaal van één tot tien.

Voordelen van transparantie

Uit wetenschappelijk onderzoek is herhaaldelijk gebleken dat bedrijven baat hebben bij transparante verslaggeving. Transparante bedrijven kunnen gemakkelijker geld lenen, hun aandelen gemakkelijker verhandelen en, als ze openbaar worden verhandeld, een stabielere aandelenkoers hebben.

Transparantie over de bedrijfsstrategie zorgt ook voor een betere bedrijfsreputatie. De voordelen zijn dus duidelijk, maar er bestaat veel onzekerheid over de kosten van transparantie. Directe kosten, zoals die voor het verzamelen en verspreiden van informatie, lijken onbeduidend. Het opmaken van jaarrekeningen is een relatief eenvoudige klus met professionele software. Wat houdt bedrijven dan tegen?

Angst voor concurrenten

De wetenschap raadt de redenen. De meest voorkomende verklaring is dat bedrijven hun kaarten liever geheim houden en concurrenten, toezichthouders, vakbonden, belangengroepen of andere geïnteresseerde partijen niet onnodig misleiden. De vraag is echter of deze angst opweegt tegen de aangetoonde voordelen.

Maar transparantie is geen garantie

Transparantie kan dus bijdragen aan succes, maar garandeert dit niet. Er zijn transparante bedrijven die slechte resultaten behalen. De strategie of de uitvoering ervan hoeft immers niet goed te zijn. En er zijn gesloten bedrijven die het goed doen. Transparantie is geen wondermiddel, maar het is een teken van kracht en zelfvertrouwen. Integendeel, gesloten bedrijven roepen veel twijfels en zelfs wantrouwen op. Het onbekende maakt het onbeminbaar.

Dit artikel verscheen eerder in licht gewijzigde vorm op Financieel-Management.nl.