Niemand had de onrust op straat door de uitbreiding van de pakhuizen voorzien

• Charlotte Klein

  economie redacteur

• Merel Stikkelorum

  Nationale redacteur

Stickers met de tekst “geen flessen of blikjes toegestaan ​​in deze tas” in Amsterdam. Boetes voor het openen van vuilniszakken in Nijmegen. En een speciale ring op de vuilnisbakken voor blikjes in Eindhoven. Het zijn allemaal reacties op openstaande vuilnisbakken, gescheurde vuilniszakken en de daaruit voortvloeiende rommel op straat sinds de invoering van statiegeld op flessen en blikjes.

Het ministerie had niet verwacht dat deze puinhoop zou ontstaan, blijkt uit documenten die de NOS heeft opgevraagd via de Wet op de Publieke Overheid (Woo).

In deze documenten analyseert het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) onder meer de inzamelpunten, de hoogte van het statiegeld en hoe politiek, bedrijfsleven en ngo’s op de plannen zullen reageren. Maar nergens wordt vermeld dat de invoering ervan tot extra ongemak en kosten zou kunnen leiden.

De Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten (NVRD) stelde eerder dat grote gemeenten twee extra fte’s per jaar nodig hebben om dit schoon te maken.

Medio 2021 voerde Nederland statiegeld in op kleine flesjes (een miljard stuks per jaar). Afgelopen april kwamen daar blikjes bij (2,5 miljard stuks per jaar). Volgens de NVRD liggen er steeds minder blikjes en flesjes in het afval, maar neemt de rommel op straat door openstaande afvalcontainers toe. “Het was lastig om vooraf in te schatten hoe groot dit zou zijn”, zegt een woordvoerder.

Uit de documenten en onze vragen daarover blijkt dat het ministerie dit ook niet had voorzien. In een adviesrapport aan de regering staat alleen dat “zogenaamde premiejagers zullen worden aangemoedigd om vuilnisbakken en flessen in te zamelen en af ​​te leveren.”

Rob Buurman, directeur van de NGO Fair Resource Foundation, had het ook niet verwacht. “Wij hebben het in het buitenland overgenomen en daar is dit niet gebeurd.” Omdat hier? ‘Blijkbaar leven er in Nederland zoveel mensen in zulke armoede dat het de moeite waard is om in de vuilnisbakken te zoeken. En misschien hebben we, vergeleken met andere Noord-Europese landen, een hogere bevolkingsdichtheid en leven we meer op straat. tot meer blikjes en flesjes in openbare afvalbakken.”

Maar dat komt volgens Buurman vooral doordat de tank te laag is en er te weinig opvangvoorzieningen zijn. “Als ik ergens een blikje frisdrank koop, moet ik dat de rest van de dag bij me houden, thuis ophalen en later naar de supermarkt brengen. Voor veel mensen is dat te veel gevraagd.”

Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de NVRD wijten het tekort aan inzamelpunten waar het geld kan worden teruggevorderd. Zij pleiten voor een systeem zoals in Duitsland, waarbij elk verkooppunt een afhaalpunt moet hebben.

Omdat er nog steeds geen toegangspunten zijn. In 2018 werd in een nota van het ministerie gesteld dat er ‘duidelijke en verantwoorde afspraken moeten worden gemaakt over het aantal te plaatsen inlaattoestellen en het tijdsbestek waarbinnen deze geplaatst moeten worden.’ Een eerste ruwe schatting van het ministerie bedraagt ​​10.000 inzamelautomaten. 8.000 machines is een “aanvaardbaar resultaat van de onderhandelingen, 5.000 het minimum.”

En dit betrof alleen de introductie van statiegeldflessen; voor blikjes zouden veel meer retourapparaten nodig zijn. Uiteindelijk was het aan het bedrijfsleven hoeveel en waar ze ze moesten plaatsen, en er was geen verplichting. Dat minimum van alleen flessen (die 5.000 machines) werd onlangs bereikt, ruim twee jaar na de introductie ervan.

Supermarkten, producenten en importeurs zijn verenigd in Verpact, de organisatie achter het statiegeldsysteem. Ze beloofden in december verbeteringen, na tegenvallende retourpercentages (68 procent retourneerde flessen in plaats van de wettelijke doelstelling van 90 procent) en druk vanuit de samenleving.

In drie jaar tijd werd bijna 400 miljoen euro aan verzamelde deposito’s niet uitgekeerd. Verpact zegt dat geld te gaan gebruiken voor voorlichtingscampagnes en ruim 5.000 nieuwe inzamelpunten. Ook werd de financiële bijdrage van drankenproducenten (producenten moeten bijdragen aan het statiegeldsysteem) aan het statiegeld verlaagd.

Verpact zegt de doelstelling in 2026 te halen, maar de Inspectie Verkeer en Leefomgeving (ILT) vindt dat niet snel genoeg. Ze willen snellere verbeteringen, anders bestaat het gevaar van dwangsommen tot 250 miljoen euro. Ook wil de Inspectie de borg voor alles verhogen naar 50 cent. Verpact is het daar niet mee eens en heeft gedreigd met een rechtszaak. Er loopt nog een procedure.