Inwoners van Groningen geven meer uit aan zorgkosten; zorgen over de uitstoot van dakbedekkingsproducenten

Inwoners aan de westkant van Groningen, in het gebied waar de postcode begint met 974, betalen per jaar 67 euro meer dan de gemiddelde Nederlander. Dat is 4 procent meer dan de gemiddelde uitgaven aan gezondheidszorgkosten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan doktersbezoeken, ziekenhuisbezoeken, medicijnen en medische hulpmiddelen. Voor de inwoners van dat gebied betekent dit over tien jaar bijna 29 miljoen euro aan extra zorgkosten.

icopaal

Het gebied waar de postcodes beginnen met 974 bestrijkt de westkant van Groningen, inclusief Hoogkerk en Nieuw-West. Dakdekker Icopal, ook wel bekend als BMI Icopal, bevindt zich in hetzelfde gebied. Je ruikt de geur van Icopal bijna”, beschrijven de klagende buurtbewoners. De Vereniging van Wijkgemeenten Hoogkerk (VWH) is het daarmee eens: “Iedereen in Hoogkerk en omgeving kent de geuruitstoot van de bitumenfabriek van Icopal in Vierverlaten.” niet alleen de stank, maar in 2021 maten omwonenden bij dit bedrijf schadelijke stoffen in concentraties hoger dan de geldende milieunormen.

Dit verhaal maakt deel uit van een groot RTL Nieuws-onderzoek naar gezondheid nabij zware industrie. Hiervoor zijn de zorgkosten geanalyseerd, waaruit blijkt dat deze op dit gebied jaarlijks per inwoner worden gemaakt. 67 euro meer Ze zijn bovengemiddeld. Hieruit blijkt niet dat de gestegen zorgkosten een gevolg zijn van de activiteiten van de onderneming. Naar aanleiding van de bevindingen van RTL Nieuws roepen een aantal deskundigen en autoriteiten op om hier onderzoek naar te doen. Lees hier meer.

Kankerverwekkend

Bij diverse metingen rond 2021 zijn bij het bedrijf Icopal in Vierverlaten zorgwekkende benzeen, koolwaterstoffen en PAK’s boven de toegestane norm aangetroffen. “Benzeen is zo onaangenaam dat het leukemie kan veroorzaken”, zegt emeritus hoogleraar Jacob de Boer, die zich al langer zorgen maakt over de uitstoot van zogenaamde zeer zorgwekkende stoffen. “Bewoners hebben hierover hun zorg geuit en wij begrijpen die zorg”, erkennen het burgemeester en wethouders van Groningen in een brief.

“Over die bitumenfabriek heb ik weinig positieve meningen gehoord”, zegt Jan-Willem Lobeek van de Groningse Natuur- en Milieufederatie. Volgens hem is de bitumenfabriek “de grote boosdoener” van de overlast in het westelijk deel van Groningen. “Meestal waait de wind constant over het dorp. Het ruikt alsof iemand een plat dak aan het leggen is. Als je daar vaker gaat zitten, word je niet echt gelukkig.” Mensen klagen bijvoorbeeld over migraine vanwege de stank.

De Europese Kankercode beschrijft dat zes soorten kanker kunnen worden veroorzaakt door chemicaliën in het milieu. Daar bestaat wetenschappelijk bewijs voor. Van die zes soorten kanker komen er drie feitelijk vaker voor in de regio Groningen dan gemiddeld in Nederland.

meest voorkomende longkanker

Vooral longkanker (28 procent), hoofd-halskanker (23 procent), slokdarmkanker (type: adenocarcinoom) (13 procent), blaaskanker en urinewegkanker (10 procent), darmkanker (9 procent) en huidkanker. Kanker (type: melanoom) (6 procent) komt vaker voor. En van al deze vormen van kanker bestaat er volgens de onderzoekers ‘voldoende zekerheid’ dat het gebied ‘werkelijk abnormaal is’.

Ook uit kankeronderzoek rond Hoogkerk, waar de postcode begint met 974, blijkt dat kanker vaker voorkomt. Dit is 5 procent meer dan verwacht op basis van het Nederlandse gemiddelde. “Er is voldoende zekerheid dat dit gebied echt afwijkt”, signaleren onderzoekers van het Integraal Kanker Centrum Nederland (IKNL) op dit gebied.

Volgens de gemeente Groningen laten deze gegevens geen “enig causaal verband zien tussen de uitstoot van BMI Icopal en de genoemde gezondheidseffecten in postcodegebied 974. Wij hebben geen aanwijzingen voor een dergelijk verband.”

Opnieuw fout

In het najaar van 2021 zal Icopal onderhoud uitvoeren aan emissiebeheersingsfaciliteiten en -faciliteiten. Dit omvatte het vervangen van de koolstoffilters. Het blijkt echter dat hij opnieuw ongelijk heeft. De uitstoot van koolwaterstoffen is te hoog. Als koolwaterstoffen veel of vaak in contact komen met uw huid, kunt u last krijgen van een droge, gebarsten huid, eczeem en andere huidaandoeningen. Er volgde een bevel onder voorbehoud van sancties. Dit is een boete die alleen wordt opgelegd als een bedrijf de problemen niet binnen de gestelde termijn oplost.

“Het is geen goed idee”

Icopal heeft in 2019 een onderzoek uitgevoerd naar zeer zorgwekkende stoffen. Dat resultaat is alleen vertrouwelijk gedeeld met het college van burgemeester en wethouders. Volgens het burgemeester en wethouders gaf het onderzoek “geen goed inzicht in de aard en omvang van de potentiële emissies.” Want de in januari en mei 2021 aangetroffen uiterst zorgwekkende stoffen kwamen niet eens voor in het documentaire onderzoek.

Op het gemeentehuis vragen de SP, GroenLinks en PvdA al langer aandacht voor de Groningse bitumenfabriek, omdat ze willen weten of er mogelijke gezondheidsrisico’s zijn voor werknemers, maar ook voor omwonenden.

Emissies zonder effecten

In 2022 heeft de GGD Groningen op verzoek van de gemeente een gezondheidskundige interpretatie van de emissiegegevens van Icopal verstrekt. “Op basis van deze resultaten verwacht de GGD geen gezondheidseffecten op de korte en/of lange termijn van de uitstoot van BMI Icopal”, legt gemeentewoordvoerder Manon Hoiting uit.

Uit een berekening van de verdeling van de emissies blijkt dat deze volgens de gemeente ‘op een heel klein gebied direct rond de fabriek een kleine bijdrage leveren’. “Dit gebied is vele malen kleiner dan het genoemde postcodegebied”, benadrukt de gemeente. “Op basis van deze informatie kunnen de hogere gezondheidszorgkosten en de preventie van kanker niet direct in verband worden gebracht met de BMI Icopal-emissies.”

Blootstelling

GGD Groningen-woordvoerder Lily Benjamin-Merens legt uit dat “volgens wetenschappelijk onderzoek allerlei gezondheidseffecten in verband kunnen worden gebracht met schadelijke stoffen.” Maar dit betekent niet altijd dat bijvoorbeeld omwonenden ziek worden. “Voordat men (mogelijke) gezondheidseffecten kan ervaren, moet er voldoende blootstelling aan deze stoffen zijn geweest.”

De GGD Groningen stelt dat “door de nabijheid van (zware) industrie een verhoogde blootstelling aan bijvoorbeeld luchtvervuiling, geluid, geur en stank mogelijk is.” De GGD stelt: “Deze ergernissen en zorgen onder omwonenden moeten serieus worden genomen en de oorzaken ervan moeten zoveel mogelijk worden beperkt.”

De gemeente zegt als doel te hebben de geurhinder in de omgeving terug te dringen. “Stress en zorgen hierover kunnen ook tot gezondheidsproblemen leiden”, legt GGD-woordvoerder Lily Benjamin-Merens uit.

De GGD vindt het belangrijk om meer kennis te verwerven over het effect van de industrie op de gezondheid van omwonenden. Maar onderzoek over dit onderwerp is volgens de gezondheidszorg ‘complex en gaat gepaard met onzekerheden en aannames’.

Wat is nu de status?

Volgens de gemeente Groningen voldoet Icopal “momenteel aan de eisen op grond van de milieuwetgeving.” Er is een groter koolstoffilter aanwezig en er wordt nu continu gemonitord zodat de filters tijdig vervangen kunnen worden. Volgens de gemeente Groningen heeft dit “niet alleen gevolgen voor de emissies”, “maar ook voor de geuremissies in het algemeen.” Volgens de gemeente is het aantal klachten de afgelopen tijd flink afgenomen.

De Milieuwet is op 1 januari 2024 in werking getreden en zorgt ervoor dat er strengere eisen komen aan fabrieken, zoals grotere emissiereducties. Volgens de gemeente Groningen betekent de wet voor Icopal dat er “vanaf dit jaar een programma moet worden opgesteld om benzeen te vermijden en te verminderen.”

Icopale reactie

Dakdekker Icopal zei schriftelijk dat het bedrijf “de gezondheid en veiligheid van onze werknemers en lokale gemeenschappen altijd op de eerste plaats zet bij alles wat we doen.” “Icopal produceert al bijna 75 jaar haar dakbedekkingsmaterialen zorgvuldig en verantwoord en streeft er altijd naar om de vergunningslimieten te respecteren en de duurzaamheid van het productieproces te verbeteren”, zegt Benelux CEO Herman Schutte.

Volgens het bedrijf heeft Icopal “de afgelopen tien jaar voortdurend (onafhankelijke) onderzoeken uitgevoerd naar geuren en emissies uit ons productieproces.” Schutte zegt dat Icopal “consequent directe verantwoordelijkheid heeft genomen wanneer dat nodig was, bijvoorbeeld door processen tijdelijk stil te leggen of grondstoffen te veranderen die te veel geur veroorzaakten.” Zo investeerde de dakdekker in nieuwe voorzieningen om de geuroverlast voor omwonenden terug te dringen. Volgens Schutte “zullen ze goed blijven samenwerken met de omringende gemeenschap, zoals we in het verleden altijd hebben gedaan.”