Italië zou in Albanië registratiecentra kunnen bouwen voor migranten die op zee zijn gered

De Italiaanse regering heeft lang gezocht naar manieren om de duizenden migranten en vluchtelingen die vanuit Noord-Afrika oversteken beter te beheren of vast te houden. De meeste daarvan bereiken de zuidelijke eilanden, die daardoor onder enorme druk staan. Afgelopen september arriveerden vijfduizend immigranten op één dag op het eiland Lampedusa, dat zelf slechts zesduizend inwoners telt.

Veel van de opvang- en asielzoekerscentra op het continent zijn ook overvol. Net als in Nederland is de keten van asielzoekers verstopt. Het in november bereikte akkoord zou Italië wat ademruimte moeten geven en tegelijkertijd moeten laten zien dat migranten het land niet zomaar illegaal kunnen binnenkomen. In de komende vijf jaar zou Italië migranten en vluchtelingen die in de Middellandse Zee zijn gered, naar Albanië kunnen brengen in plaats van naar zijn eigen kust.

In afwachting van de ratificatie was Italië al begonnen met de bouw van twee registratiecentra in het noordwesten van Albanië. Bij aankomst komen migranten eerst terecht in een van de buitenwereld geïsoleerd centrum in de Adriatische Zee, waar ze na enkele dagen worden onderzocht. De Italiaanse autoriteiten brengen hen vervolgens naar een opvangcentrum in het binnenland, waar ze moeten blijven in afwachting van de asielprocedure. Iedereen die geen recht heeft op een Italiaanse verblijfsvergunning, moet zo snel mogelijk terugkeren naar zijn land van herkomst.

Korte procedures

Beide centra, die dit voorjaar worden geopend, zullen worden beheerd door Italië met de steun van Albanees veiligheidspersoneel. Rome heeft 675 miljoen euro gereserveerd voor de komende tien jaar. Het tweede, grotere centrum heeft capaciteit voor maximaal drieduizend mensen tegelijk, maar Italië wil in totaal 36.000 immigranten per jaar ontvangen in Albanië. Dit betekent dat de procedure gemiddeld niet langer dan een maand kan duren.

Mensenrechtenorganisaties maken zich zorgen over de vraag of asielzoekers een eerlijke procedure krijgen en over de omstandigheden waaronder zij worden opgevangen. Volgens de Italiaanse regering zijn “bijzonder kwetsbare” mensen uitgesloten van de regeling, bijvoorbeeld niet-begeleide minderjarigen, zwangere vrouwen, mensen met een handicap, ouderen of slachtoffers van mensenhandel. Reddingsschepen van NGO’s die in Italiaanse wateren opereren, zijn eveneens uitgesloten van de overeenkomst.

Voor het eerst toevlucht buiten de EU

Het is de eerste keer dat een lidstaat vluchtelingen en immigranten buiten de Europese Unie opvangt. Aan plannen geen gebrek, maar juridisch gezien is het complex. De Europese Commissie was eerder zeer kritisch over het Deense plan om migranten naar Rwanda te sturen, maar volgens de Commissie is het Italiaanse plan niet in strijd met de Europese regels of het onlangs ondertekende migratiepact. Dit komt omdat Italië zelf de opvangcentra, asielprocedures en het uitzettingsproces controleert.

De Italiaanse premier Giorgia Meloni gelooft dat deze aanpak “een model zou kunnen worden voor samenwerking tussen EU- en niet-EU-landen in de strijd tegen migratie.” Voor de Albanese Democratische Partij was deze Italiaanse koers reden tot zorg. Volgens de partij zouden de overeenkomsten in strijd zijn met de Albanese grondwet omdat staatsgrondgebied en invloed worden overgedragen aan een ander land, maar het Constitutionele Hof oordeelde anders. Conservatieven zijn ook tegen het akkoord omdat zij zeggen dat het een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid.

De Albanese premier Edi Rami noemde het “onze plicht” om Italië, een goede vriend en belangrijkste handelspartner, te helpen. In ruil voor het akkoord heeft Italië beloofd al het mogelijke te zullen doen om de toetreding van Albanië tot de EU te bespoedigen, een langgekoesterde wens van het land met 2,8 miljoen inwoners. Uiteindelijk stemde een nipte meerderheid in het Albanese parlement, 77 van de 140 zetels, donderdag voor ratificatie van het migratieverdrag.