Opinie | Coalitie jongleert met gemakkelijke bezuinigingen

De nieuwe regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB wil in vier jaar tijd een bezuiniging van 22 procent op het aantal ambtenaren doorvoeren. Het zou gaan om ruim 25.000 fulltime (FTE) staffuncties. Aan het einde van de regeringsperiode zou dit een jaarlijkse bezuiniging van circa € 1 miljard op de nationale begroting mogelijk moeten maken. Het verminderen van regelgeving en administratieve lasten, naast het beperken van de inhuur van externe mensen, zijn de argumenten voor deze bezuiniging. Dit soort holle frasen hebben we vaker gehoord. De nieuwe coalitie zwijgt echter over de vraag welke taken de centrale overheid moet verminderen of beëindigen.

Bij de Rijksoverheid werken momenteel 150.000 mensen (in fte). Maar een groot deel van hen valt buiten de bezuinigingen, vooral ambtenaren die werkzaam zijn in uitvoerende diensten, zoals de belastingdienst en -agentschappen. Hoeveel ambtenaren worden door de bezuinigingen getroffen? Dit wordt geschat op circa 90.000 medewerkers. Een reductie van 25.000 banen komt neer op ruim een ​​kwart (28 procent) van de 90.000 banen die zouden kunnen verdwijnen.

Beleidsfuncties

Omdat implementatiediensten uitgesloten zijn van personeelsinkrimpingen, kan er niet veel verwacht worden van nieuwe informatietechnologieën ter vervanging van personeel. Omdat het vooral politieke functies op de ministeries zijn. Bezuinigingen op de mensen die het beleid maken zijn alleen mogelijk door op een bepaald gebied minder beleid te maken of dit helemaal stop te zetten.

Politici hebben vaak geen kennis van hoe ministeries werken. Het ligt dan ook voor de hand dat een stuurgroep van topambtenaren de opdracht krijgt om de bezuinigingen door te voeren, vaak met hulp van adviseurs, en dat is precies waar de nieuwe coalitie op wil bezuinigen. Hoge ambtenaren krijgen vaak hun zin met een scherpe doelstelling, en politici steunen die graag, omdat ze niet zelf het initiatief hoeven te nemen.

Maar het nadeel is dat deze topambtenaren de taak naar beneden bijstellen, dat wil zeggen verzachten. Vaak doen ze dat met argumenten over het ongemak of de onhaalbaarheid van al te drastische ingrepen. Deze ambtenaren willen politici misleiden, maar daar moet wel iets tegenover staan.

Bovendien kampt de centrale overheid nu al met vertragingen, waarbij gebrek aan personele capaciteit een belangrijke reden is. Een zwak gemotiveerde bezuiniging zal slechts één of twee jaar verlichting bieden. Knelpunten en vertragingen blijven bestaan ​​en leiden tot een inhaalmanoeuvre in de daaropvolgende jaren, zodat op de lange termijn het personeelsbestand gelijk blijft of zelfs groeit.

Tussen 2015 en 2024 groeide het aantal ambtenaren van 109.000 naar 150.000 fte, een groei van 38 procent in tien jaar tijd. De nieuwe coalitie wil drie extra ministeries, die de groei verder zullen stimuleren. Uiteindelijk zal het onder controle houden van de groei van het aantal ambtenaren een lastige opgave worden.

Er zijn verregaande maatregelen nodig om meer dan een kwart van de beroepsbevolking te schrappen. Het natuurlijke personeelsverloop bedraagt ​​jaarlijks circa 5 procent, dat wil zeggen voor de gehele kabinetsperiode 20 procent, vier jaar vermenigvuldigd met 5 procent. Maar het onvervuld laten van alle vacatures zal de kwaliteit van het werk ernstig aantasten. Het is redelijk om aan te nemen dat de helft van het natuurlijke personeelsverloop, dat wil zeggen ongeveer 10 procent van de beroepsbevolking, onvervuld blijft en daarom wordt ‘afgeslankt’, terwijl de overige 10 procent kan worden opgevuld door externe inhuur. Maar er blijft een grote kloof bestaan ​​tussen de doelstelling van 28 procent en de natuurlijke afvloeiing van 10 procent.

Er zijn verregaande maatregelen nodig om meer dan een kwart van de beroepsbevolking te schrappen

Zullen de desbetreffende functionarissen worden ontslagen? De Nederlandse overheid heeft een respectabele traditie in het voorkomen van gedwongen ontslagen, zolang bestaand personeel meewerkt aan de noodzakelijke overplaatsing. Willen PVV, VVD, NSC en BBB deze traditie overboord gooien? In de Raamovereenkomst staat hierover niets. Bovendien worden bij gedwongen ontslagen werkloosheidsuitkeringen uitbetaald, die de gewenste bezuinigingen in de eerste jaren voor een groot deel zullen compenseren. Kortom, een drastische verlaging van het aantal ambtenaren, zoals voorgesteld, lijkt voor minder dan de helft haalbaar.

Lui

De door de nieuwe coalitie voorgestelde bezuinigingen op het aantal overheidsfunctionarissen zijn lui omdat er geen visie is op het verminderen of voltooien van taken en er geen rekening wordt gehouden met het te verwachten personeelsverloop. Een groot deel van de daarmee gepaard gaande bezuinigingen kan niet worden gerealiseerd. Dat geldt ook voor andere bezuinigingen, zoals de betalingen aan de Europese Unie en een tijdelijke nullijn voor ambtenaren.

Het principe van een begroting in evenwicht, in ieder geval een begroting met een tekort van minder dan 3 procent van het bbp, staat daarom onder druk. De nieuwe regering zal dan extra moeten bezuinigen of een deel van de geplande belastingverlaging moeten opgeven. Dit zal spanningen veroorzaken in de toch al kwetsbare coalitie.

Delen





E-mail de redacteur