‘Resultaat van inzet, samenwerking en goede vriendschap’

Donderdag 20 juni, 11:39 uur

Algemeen

Het Smalspoor Stoomtreinmuseum in Katwijk Leiden was afgelopen vrijdag gehuld in Indonesische sfeer. Het is tijd voor de officiële presentatie van twee historische stoomlocomotieven. Dit staat onder het toeziend oog van veel internationale belanghebbenden.

Door Jonah van den Oever

Stoomlocomotieven geproduceerd in Nederland door Du Croo & Brauns dienden de vorige eeuw de suikerfabrieken van Java. Bijna alle locomotiefproductie werd geëxporteerd naar andere landen, vooral Indonesië. De eerste van Du Croo en Brauns werd in 1922 gebouwd, de laatste verliet de fabriek in 1952. De meesten gingen naar Java en Sumatra. Ook werden er stoomlocomotieven naar Brazilië, India en Nepal gestuurd.

Tientallen jaren inzet van het museum, vooral van conservator Gerard de Graaf, zorgden ervoor dat de locomotieven vorig jaar weer terugkeerden naar hun land van herkomst. De locomotieven zijn nu voor vijf jaar te huur. Het museum zal er alles aan doen om dit permanent te houden.

Werk

Er was veel werk aan de winkel toen de locomotieven afgelopen april bij het museum arriveerden. Beiden waren dringend aan restauratie toe. Nu, een jaar later, zijn de locomotieven gerestaureerd en klaar voor tentoonstelling. Dat moest gevierd worden.

“Het proces om deze locomotieven terug te brengen naar Nederland heeft ruim dertig jaar geduurd”, zei René Leclerq namens de museumdirectie tijdens de opening van het feest. ‘Gerard gedroeg zich eigenlijk als een stoomlocomotief: stil, maar hij bleef rijden. “Wij zijn ontzettend trots op deze mooie aanwinsten voor het museum en bedanken iedereen die daaraan heeft bijgedragen.”

Liefde

Na de inauguratie van Leclerq volgden diverse toespraken van onder meer De Graaf zelf. ‘Toen ik Indonesië voor het eerst bezocht, was het liefde op het eerste gezicht. De mensen, de natuur, de cultuur, het eten en vooral de locomotieven die ik zag. Toen ze mij vertelden dat ze er een aantal gingen slopen, dacht ik: waarom halen we er niet een paar naar Nederland om ze te restaureren?’ De rest is geschiedenis.’

De stoomlocomotieven deden dienst in twee verschillende suikerfabrieken in het toenmalige Nederlands-Indië. Zo’n suikerfabriek is eigenlijk een enorme plantage met voor Nederlandse begrippen grote suikerrietvelden. Op die plantage lag een heel spoorwegnet en stoomlocomotieven reden met grote vrachtwagens vol suikerriet door die velden. Daarom werd het suikerriet met stoomlocomotieven van het veld naar de fabriek vervoerd. De groene locomotief, gebouwd en in 1925 naar Indonesië verscheept, werd aanvankelijk gebruikt in de suikerfabriek “Klampik” voor het transport van suikerriet. Door de economische crisis van 1929 ging de fabriek failliet en begin jaren dertig werd de locomotief verkocht aan de Nederlandse Handelsmaatschappij voor de suikerfabriek ‘Soemberhardjo’ op Java. Hij bleef daar tot ongeveer 2017 reizen.

De andere locomotief, geel, werd in 1928 gebouwd en naar Oost-Java verscheept. Hier heeft de locomotief dienst gedaan bij de suikerfabriek ‘Koenir’, eigendom van De Handels Vereeniging Amsterdam. Zijn taak was het vervoeren van suikerriet naar de fabriek. De locomotief is later tot 1949 verplaatst naar andere locaties die tot de HVA behoorden. De laatste keer dat hij bij de suikerfabriek ‘Pesantren Baroe’ reed was omstreeks 2010.

Vriendschap

Op 29 maart 2023 werden deze twee stoomlocomotieven, waarvan één met tender, vier suikerrietwagens en een spoorfiets, in Surabaya geladen en via Singapore bij het museum terechtgekomen. Dit is het hoogtepunt van 21 jaar lobbywerk van het museum. Veel Indonesiërs namen deel aan het project, zoals de Indonesische ambassadeur Mayerfas. Hij sprak ook. ‘Het resultaat dat we vandaag vieren is het resultaat van toewijding, samenwerking en goede vriendschap. Ik ben alle partijen die hebben geholpen, zowel financieel als praktisch met het transport, zeer dankbaar. “Het was een voorrecht om bij dit project betrokken te zijn geweest”, prees hij.

Burgemeester Cornelis Visser zei dat hij een grote fan is van Indonesië. “Er is geen land waar ik zoveel over heb gelezen en waar ik nog nooit ben geweest.” Als gevolg hiervan nodigden de vele Indonesische gasten hem van harte uit voor een bezoek aan het land. Visser zei ook dat zijn favoriete gerecht, toepasselijk, Nasi Goreng is. Tenslotte prees hij De Graaf. “Gerards inzet is niet onopgemerkt gebleven”, doelend op zijn benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau eerder dit jaar, mede dankzij dit project. “Hij heeft het meer dan verdiend vanwege al zijn harde werk en toewijding”, wat leidde tot applaus.

Ook aanwezig was een van de laatste medewerkers van de locomotieffabriek Du Croo & Brauns, Bas van Leeuwen. Hij gaf De Graaf een album met foto’s en ander materiaal uit de oude fabriek. Het zijn allemaal welkome bijdragen aan het boek dat De Graaf gaat schrijven over Du Croo & Brauns.

Identificatieplaten

Na de toespraken onthulde de ambassadeur samen met de heer JW Vonhoff, zoon van de ontwerper van deze locomotieven, de identificatieplaten van de locomotieven. Op deze plaquettes staan ​​de namen vermeld van de suikermolens die zij bedienden. Kort na dit bijzondere moment werd de koetsenstal gevuld met de klanken van Indonesische muziek en bijzondere dansen van een Indonesische dansgroep. De dans symboliseert vriendschap en acceptatie.

Nadat de ambassadeur een bord met het traditionele Indonesische gerecht ‘Tumpeng’ aan burgemeester Visser had overhandigd, kregen de overige aanwezigen ook een portie van deze lekkernij aangeboden. Tumpeng is een rijstgerecht met groente- en vleesgarnituren uit de Javaanse keuken.

Na het heerlijke diner konden alle aanwezigen als kers op de taart een ritje maken met de stoomlocomotief voor de bekende tocht over het Valkenburgse Meer. Het museum herinnert zich een geslaagde dag en zal ook in de toekomst hard blijven werken om nog meer van deze prachtige en historische locomotieven te behouden.