Kolom | Reflecterende emoties, van glimlach tot woede

Op 6 december vorig jaar schreef ik over ‘de boze burger’ en gaf een evolutionaire verklaring voor de populariteit van Wilders. Ruim twee maanden later is die woede er nog steeds. Klimaatactivist of boer, mensen verzamelen zich in groepen en keren zich tegen een zondebok: de overheid, de elite, de vervuilers. De verdeeldheid in de samenleving die door de groepsvorming ontstaat, is een voedingsbodem voor nog grotere woede. Hoe werkt dat precies?

Er gaat geen dag voorbij zonder opwinding. Mensen zijn sociale dieren en hebben er baat bij om de uitingen van emoties van anderen te herkennen. Stel je voor dat je met iemand praat en plotseling lijkt het erop dat die persoon zijn laatste uur heeft bereikt. Ik wed dat je je hoofd zult omdraaien om te zien wat er aan de hand is? Of je collega barst ineens in tranen uit achter je computerscherm. Er is een kleine kans dat je zonder aarzeling doorgaat met schrijven. Emoties drijven ons tot actie, zei de beroemde psycholoog en hoogleraar Nico Frijda, die in 2015 overleed.

Emoties zijn besmettelijk en mensen weerspiegelen gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en gebaren. De manier waarop we spreken wordt ook beïnvloed door de toon van de ander. Ik weet nog dat mijn ouders mij plaagden met mijn Leidse ‘R’ (turrrr), ontstond op mijn eerste schooldag. Omdat ik de enige uit mijn stad was op de school van de ‘grote stad’, voelde ik me door mijn nieuwe accent een beetje meer als ‘zij’.

Het succes van een date

Zelfs op een volledig onbewust niveau worden emoties weerspiegeld. Dit volgt onder meer uit een onderzoek naar een blind date van mijn oud-promovendus Eliška Procházková. Samen met haar en andere leden van mijn team onderzochten we het spiegelgedrag van jongeren tijdens een date in Lowlands. We zagen een rijk palet aan uitingen van emoties en veel daarvan werd weerspiegeld. Dit gebeurde zelfs op fysiologisch niveau. Gereflecteerde hartslag voorspelde het succes van een date. De glimlach deed dat niet en stond los van de aantrekkingskracht tot de ander.

Tijdens een date is niet alles altijd rooskleurig en maanlicht en ervaren we vaak negatieve gevoelens zoals schaamte, schuldgevoel of ongemak, die we vaak maskeren met een glimlach. Uit het datingexperiment bleek dat die glimlach vooral mannen voor de gek hield. Vergeleken met gezichtsuitdrukkingen als deze hebben we weinig controle over onze interne processen. Deze worden voor de ander zichtbaar door subtiele veranderingen in het gezicht, zoals verwijding van de pupillen of veranderingen in de huidskleur die gepaard gaan met een toename of afname van de bloedstroom. Deze oncontroleerbare signalen laten zien hoe we ons werkelijk voelen, en recent onderzoek laat zien dat ze ons meer beïnvloeden dan eerder werd gedacht.

Mijn promovendi en ik kruipen onze tenten uit en staan ​​met tandenborstel en warrig haar in de rij voor het toiletgebouw. Naast een sterke behoefte om mijn blaas te legen, voel ik een geweldige band met mijn team. Samen in hetzelfde schuitje zitten, een gemeenschappelijk doel hebben en het fijne vakantiegevoel delen schept een band.

Ook andere diersoorten uiten emoties, leven mee met anderen en vertonen spiegelgedrag, wat de relatie vaak ten goede komt. Rijstvogels produceren bijvoorbeeld meer nakomelingen als beide partners dansen voordat ze paren. Gibbonkoppels produceren samen de mooiste duetten. Het blijkt dat stelletjes die vaker samen zingen elkaar vaker opzoeken, elkaar verzorgen en hun gedrag beter op elkaar afstemmen. Uit onderzoek bij paren van zijdeaapjes blijkt dat de synchronisatie van het hormoon oxytocine in de loop van de tijd verband houdt met de sterkte van hun band.

Gedeelde pijn

Er is wetenschappelijk bewijs voor de uitdrukking ‘gedeelde pijn is de helft van de pijn’. Waarom verbindt het delen van emoties ons? Door onszelf te spiegelen, zorgen we er letterlijk voor dat we meer op de ander lijken. Hierdoor kunnen we ons in de schoenen van anderen verplaatsen en hen beter begrijpen. We zijn ons er niet van bewust, maar ons brein probeert voortdurend de wereld om ons heen te verklaren en te voorspellen. Wanneer iemand zich dus volgens de verwachtingen gedraagt, bouwt dat vertrouwen op, versterkt het de band en vergroot het de kans op een samenzijn in de toekomst. In groepsverband creëren gedeelde emoties een gevoel van eenheid en solidariteit.

Als groepsdier zijn mensen erg gevoelig voor de emoties van anderen. Dit levert ons veel voordelen op: het stelt ons in staat anderen te helpen en het geeft duidelijkheid en bevestiging van onze eigen gevoelens. Maar er is een nadeel. In groepen kan gemeenschappelijk gevoelde woede overkoken en zich verspreiden als een olievlek. Dezelfde emoties die verbinding binnen groepen creëren, kunnen tegelijkertijd het tegenovergestelde tussen groepen veroorzaken. Als gevolg hiervan neemt de polarisatie in de samenleving toe.

Delen





E-mail de redacteur