Maastricht wil ‘zijn’ prehistorische zeereptiel terughalen

De gebeurtenis doet denken aan de komst van Sinterklaas. Het wachten deze maandag is niet op een stoomschip maar op een grote vrachtwagen. Volwassenen en diverse klassen scholieren wachten op het Maastrichtse Plein 1992 ongeduldig op een gast van minstens 66 miljoen jaar oud.

Dit is het skelet van een triceratops. Maastricht is de eerste van vijf haltes in Nederland. Vanaf dit najaar is de gehele kudde, sinds 2013 tentoongesteld door Nederlandse onderzoekers in de Amerikaanse staat Wyoming, te zien bij Naturalis in Leiden.

Nadat de vrachtwagen kort na het middaguur in de Limburgse hoofdstad arriveert, wordt de eerste kist uitgepakt en langzaam richting het Keramisch Centrum gebracht, waar onder meer de bibliotheek is gevestigd. De muziek die het begeleidt is niet vrijgesteld van bombast: de soundtrack van Jurassic Park, ‘The Conquest of Paradise’ van Vangelis en een deel van ‘Carmina Burana’ van Carl Orff. Nadat de kinderen luider riepen: ‘Open maar!’ Na het schreeuwen komt de schedel van de 900 pond wegende triceratops tevoorschijn.

Frans Bastiaens, wethouder Cultureel Erfgoed van Maastricht, kijkt geamuseerd. Stiekem droomt hij van een nog glorieuzere gebeurtenis: de terugkeer van een mosasaurusschedel die in 1772 werd gevonden in Sint-Pietersberg, vlakbij de stad. De overblijfselen van het kolossale prehistorische zeereptiel (een tijdgenoot van de triceratops) werden in 1794 na de Franse bezetting als oorlogstrofee naar Parijs gebracht. Sindsdien is de schedel een belangrijk onderdeel van het National Museum of Natural History.

Repatriëring

Afgelopen juli nam de gemeenteraad van Maastricht met brede steun de motie ‘Repatriëring van de Maastrichtse Mosasaurus’ aan. Reikwijdte: De schedel moet terug naar Limburg. Het taalgebruik van de motie was ondubbelzinnig: er werd gesproken over ‘roofkunst’ en gesteld dat ‘diefstal zowel in Nederland als in Frankrijk een misdaad is’. Bastiaens onderzocht vervolgens, onder meer via het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wat er mogelijk was om de Fransen te overtuigen. ‘De schedel is van Maastricht’, zegt hij. “Generaties lang beschouwen mensen het als onderdeel van het culturele erfgoed van de stad.”

“In Maastricht zijn meer mosasauriërs gevonden, maar deze schedel is een icoon van het Verlichtings- en evolutionaire denken”, legt Wim Hupperetz, directeur van het Keramisch Centrum en het Natuurhistorisch Museum in Maastricht, uit. “Het fossiel heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van ideeën over het ontstaan ​​en mogelijk uitsterven van soorten.”

De uitvoering van de motie van de raad is niet de eerste poging om de mosasaurus terug te halen. In de jaren 1910 en 1920 bezocht het jonge Koninkrijk der Nederlanden herhaaldelijk Parijs. CDA-lid Maxime Verhagen, geboren en getogen in Maastricht, bracht dit onderwerp ruim dertig jaar geleden tijdens zijn ambtsperiode als lid van het Europees Parlement opnieuw aan de orde. Beide keren leidde het tot niets.

In 2009 kwam de schedel tijdelijk in bruikleen naar Maastricht. Camille Oostwegel Sr., destijds Franse consul in Limburg: “Het slimme was dat ik als consul, eigenlijk namens Frankrijk, om de tijdelijke lening vroeg. “Daar konden ze geen nee tegen zeggen.”

Oostwegel vindt de huidige aanpak van Maastricht wat abrupt. Volgens hem was het beter geweest als de Maastrichtse lobby eerder aan de huidige consul en ambassadeur had gevraagd hoe de Fransen hierover denken. Voorzichtigheid is geboden, zegt de oud-consul. In 2009 leek de lening op het laatste moment onzeker. “De dag van de transfer naar Maastricht De Figaro En De wereld over Beijing, dat Chinese artefacten claimde uit de nalatenschap van modeontwerper Yves Saint Laurent. De mosasaurusschedel lag al in de vrachtwagen, voor de deur, toen de directeur zich begon te verzetten. Nederland zal hetzelfde doen als de Chinezen, zei hij, en die mosasauriërs behouden. Ik vroeg toen of ze in Parijs nog een guillotine hadden en beloofde dat ik mijn hoofd eronder zou steken als het fossiel niet terugkwam. Pas toen ondertekende de directeur zijn naam.”

‘Minstens een langlopende lening’

De Franse ambassadeur komt volgend jaar juli naar Maastricht. Hupperetz wil ook nog een keer de ambassade in Den Haag bezoeken. Via deze contacten hoopt hij de directeur van het Nationaal Natuurhistorisch Museum te ontmoeten. Deze gesprekken moeten leiden tot een overdracht of in ieder geval een langlopende lening. “Het mondiale debat, dat zich aanvankelijk alleen richtte op gestolen kunst, verbreedt zich steeds verder”, zegt Hupperetz. “Voor musea wordt het steeds belangrijker dat hun imago niet langer wordt aangetast door ongemakkelijke collecties.”

Deze schedel is een icoon van verlichting en evolutionair denken.

Voor Naturalis-onderzoeker Anne Schulp, hoogleraar paleontologie van gewervelde dieren aan de Universiteit Utrecht en een van de ontdekkers van de triceratopskudde in Wyoming, is een terugkeer naar Maastricht geen uitgemaakte zaak. ‘Ja, het is het fossiel van de stad. Tegelijkertijd kan ook worden gesteld dat de mosasaurus in kwestie slechts één keer in Parijs zijn wetenschappelijk belang heeft verworven, dankzij het onderzoek en de kennis van Georges Cuvier.”

In de paleontologie denken veel mensen nog steeds anders over de plaats van erfgoed dan bijvoorbeeld in de kunstgeschiedenis. “Daarom zijn triceratops nu te zien in Maastricht en binnenkort ook op andere plekken in Nederland en vanaf dit najaar de hele kudde in Naturalis. Iedereen die deals sluit met de landeigenaar in de Verenigde Staten, kan gevonden dieren eenvoudigweg naar andere plaatsen exporteren. Integendeel, in Amerika zijn er ook Nederlandse dinosaurussen en de mammoetresten die bij de visserij in onze regio nog veelvuldig worden aangetroffen, gaan de hele wereld over.”

Delen





E-mail de redacteur