Wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg zetten de huisartsenzorg onder druk

Afbeelding: Andrey Popov / stock.adobe.com

Huisartsen geven zelf aan dat wachttijden voor de geestelijke gezondheidszorg leiden tot een toename van de werkdruk. Dit geldt ook voor huisartsenpraktijkassistenten voor de geestelijke gezondheidszorg (poh’s-ggz). Dit komt onder meer doordat zij genoodzaakt zijn om overbruggingszorg te verlenen aan patiënten met complexe psychische problematiek, terwijl deze zorg buiten hun takenpakket en vakgebied valt. Als gevolg hiervan hebben verpleegkundigen in de geestelijke gezondheidszorg bijvoorbeeld niet altijd een maximaal aantal gesprekken per patiënt, waardoor zowel de wachttijd als de werkdruk toenemen.

“Verder zijn er aanwijzingen dat wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg leiden tot aanpassingen in het verwijsgedrag van praktijkondersteuners GGZ”, schrijft Nivel. Dit kan ertoe leiden dat de zorg waarnaar een patiënt wordt verwezen, niet altijd aansluit bij de hulpvraag.

Minder toegankelijke zorg

Het Nivel baseert zijn literatuuronderzoek op binnen- en buitenlandse gegevens. Er wordt onder meer verwezen naar de meest recente Visie Aandacht van huisartsen voor patiënten met psychische problemen.. Er wordt gesteld dat patiëntenzorg minder toegankelijk wordt als gevolg van barrières in de geestelijke gezondheidszorg. De huisarts zou slechts een schakel moeten zijn voor patiënten, maar omdat de geestelijke gezondheidszorg lam ligt, is het voor huisartsen lastig om hun rol als poortwachter en referent adequaat te vervullen. Soms moeten zij gedurende langere tijd intensieve zorg verlenen, waarin zij doorgaans niet gespecialiseerd zijn. Dit verhoogt de werkdruk van huisartsen.

Nog meer negatieve resultaten

Een andere bron uit het Nivel-onderzoek die dit weergeeft is een enquête onder leden van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) uit 2017. Daarin gaf driekwart van de ruim duizend deelnemende huisartsen aan meer patiënten met psychische klachten te ontvangen . hun spreekuren dan vorig jaar. Ook gaf 78 procent aan een toename te zien in de complexiteit van klachten. Een iets groter percentage (80 procent) ziet ook een toename van het aantal patiënten dat gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg (s-ggz) krijgt, terwijl een meerderheid (77 procent) zegt niet terug te kunnen verwijzen naar een professional in de geestelijke gezondheidszorg zonder een GGZ-professional wachttijd als de klachten verergeren.

“Voor zover wij weten is er geen recenter onderzoek onder huisartsen uitgevoerd”, aldus het onderzoek. “Gegeven het feit dat het wachtlijstprobleem in de geestelijke gezondheidszorg sinds 2017 is toegenomen, is het echter niet onwaarschijnlijk dat er vandaag de dag nog meer negatieve resultaten zullen worden gevonden.”

Impact op de patiënt en de omgeving.

Ook Nivel-onderzoekers brengen de impact op de patiënt in kaart. Als ze moeten wachten, is de kans groter dat ze de behandeling opgeven. Bovendien verergert het ongemak in veel gevallen tijdens het wachten. Wachttijd kan ook een negatief effect hebben zodra de behandeling is gestart: het verhoogt de kans op falen van de behandeling en een langere, intensievere behandeling.

Bovendien kunnen wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg ook gevolgen hebben voor de mantelzorgers en familieleden van de patiënt. “De verhoogde druk op de dierbare kan voor hen ontaarden in psychische problemen, omdat ze zich verantwoordelijk voelen en het gevoel hebben alleen te zijn”, stelt het onderzoek. “Als de draagkracht van de naaste afneemt, kunnen verhoogde spanningen ervoor zorgen dat de klachten van de patiënt verergeren. Dit leidt tot een vicieuze cirkel.”

‘De aanpak is complex en urgent’

De conclusie van het onderzoek is duidelijk: een passende aanpak van wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg is noodzakelijk en urgent om de potentieel grote en langdurige negatieve impact op patiënten, families en zorgverleners te beperken en te voorkomen. “Het wachttijdprobleem is hardnekkig en complex en zal niet worden opgelost door uitsluitend op de wachttijden zelf te focussen”, aldus de conclusies. Zo wijst het Trimbos-instituut op een aantal mogelijke oplossingen: meer aandacht voor promotie en preventie, toegankelijke hulp- en zelfhulpinitiatieven, triage, domeinoverschrijdende samenwerking en betere ondersteuning van mensen met een ernstige psychische aandoening.

Een structurele oplossing kost tijd en daarom wijzen onderzoekers op het belang van adequate overbruggingszorg tijdens het wachten. Volgens de studie zou dit de patiënt en zijn omgeving ten goede komen en tegelijkertijd “in de toekomst een robuuste eerstelijnszorg helpen garanderen.”