Vredesconferentie voor Oekraïne, maar zonder Rusland: wat heeft het voor zin? ‘Er is geen intentie om onderhandelingen te starten’

De Oekraïners lijken op het slagveld in een impasse te zijn beland, maar diplomatiek bereiken ze iets. Vandaag markeert het begin van een vredestop voor het land, maar kan die bijeenkomst werkelijk tot iets leiden? Rusland zit immers niet aan tafel.

Dit weekend komen vertegenwoordigers van honderd landen en organisaties bijeen op een berg in Zwitserland om de toekomst van Oekraïne te bespreken. Volgens de organisatoren moet na de bijeenkomst duidelijk zijn wat de volgende stap zal zijn op weg naar een “rechtvaardige en duurzame vrede” in het land.

op zoek naar steun

“Deze conferentie is niet bedoeld om onderhandelingen met Rusland te starten. Het doel is om zoveel mogelijk VN-landen achter het Oekraïense vredesplan te scharen”, legt de in Oekraïne geboren onderzoeker Julia Soldatiuk-Westerveld van Instituut Clingendael uit. “Wat voor Oekraïne heel belangrijk is, is dat dit conflict eindigt in overeenstemming met de internationale rechtsorde en VN-regels.”

Volgens haar is dit vooral belangrijk voor de veiligheid van het land op de lange termijn. Na tien jaar conflict met Rusland, dat begon met de Russische annexatie van het Krim-schiereiland in 2014, weet Oekraïne dat er veiligheidsgaranties moeten zijn voordat er over een staakt-het-vuren kan worden onderhandeld, zegt het land.

kijk ook

• Russisch grondgebied kan worden aangevallen met westerse wapens: dit is wat het betekent

Veiligheidsgaranties

Als het aan de Oekraïners ligt, zouden die veiligheidsgaranties uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk moeten komen. Die drie landen moeten beloven in te grijpen als de afspraken worden geschonden, zegt Soldatiuk-Westerveld.

Om hiervoor steun te verwerven is Oekraïne al maanden verwikkeld in een diplomatiek offensief. De Clingendael-onderzoeker kon dit vorige week met eigen ogen aanschouwen tijdens een zogenaamde ‘high-level’ bijeenkomst in Berlijn over de wederopbouw van het land. Onder de aanwezigen waren de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, EU-president Ursula von der Leyen en aftredend premier Mark Rutte.

Zelenski op wereldtournee

“Dit jaar stond vooral in het teken van defensie”, blikt hij terug. “De deelnemers reisden vervolgens naar de G7-bijeenkomst in Italië, waar ze toezeggingen deden over wapenleveringen. En de volgende stop is nu deze vredesconferentie in Zwitserland.”

In de aanloop naar de top heeft de Oekraïense president, zegt hij, veel energie gestoken in het rekruteren van zoveel mogelijk wereldleiders. Met wisselend succes: ruim vijftig staats- en regeringsleiders doen mee, waaronder Rutte, maar die uit onder meer Rusland en China ontbreken.

Biden zal niet zelf komen

Bovendien zal de Amerikaanse president Joe Biden niet zelf naar de Zwitserse bergen afreizen, maar in plaats daarvan vice-president Kamala Harris sturen. Zelensky had daar aanvankelijk kritiek op, maar Soldatiuk-Westerveld ziet de afgelasting in Oekraïne alsnog geaccepteerd worden. “Biden komt niet omdat er in Californië een inzamelingsactie (een bijeenkomst met campagnedonoren, red.) plaatsvindt”, legt hij uit.

“Maar op de G7-top beloofde hij meer te investeren in de Oekraïense defensie. Biden heeft er alles aan gedaan om Zelensky een plezier te doen, maar hij maakt zich ook zorgen over de komende presidentsverkiezingen, die ook belangrijk zijn voor Oekraïne”, onderstreept de onderzoeker.

kijk ook

• Deze historicus voorspelt al veertig jaar met succes wie de Amerikaanse verkiezingen zal winnen – dit is wat hij over 2024 kan zeggen

Poetins ‘vredesplan’

Rusland is niet uitgenodigd voor de conferentie. Gisteren presenteerde de Russische president Vladimir Poetin echter zijn eigen ‘vredesplan’. Hij zei dat de oorlog zal eindigen als Oekraïne stopt met vechten, de vier gedeeltelijk bezette gebieden aan Rusland afstaat en afstand doet van het NAVO-lidmaatschap. De Oekraïense regering noemde het voorstel ‘absurd’ en verwierp het onmiddellijk.

Volgens Soldatiuk-Westerveld “is het duidelijk dat Poetin het niet meent, omdat de aanvallen op de Oekraïense infrastructuur en frontlinies tijdens en na zijn verklaring zijn geïntensiveerd.” “Met die verklaring probeert Poetin anderen de indruk te geven dat Oekraïne niet wil stoppen met vechten en Rusland wel. Dat is een zeer effectief wapen en onderdeel van hybride oorlogsvoering.”

‘Al 100 jaar doorgaan’

Volgens de Oekraïners toont dit aan dat westerse bescherming een vereiste is voor een staakt-het-vuren. “Het is voor burgers heel belangrijk dat vredesonderhandelingen niet beginnen voordat er duidelijke veiligheidsgaranties zijn”, zegt Soldatiuk-Westerveld. Burgers steunen het idee van deze vredesconferentie, maar geloven dat onderhandelingen over een staakt-het-vuren op dit moment moeilijk te verkopen zullen zijn.

“Want voor de Oekraïners heeft deze oorlog al tien jaar geduurd. Als hij eindigt, moet dit het definitieve einde zijn. Ze willen niet dat deze oorlog opnieuw voorkomt in de generatie van hun kinderen”, legt de Clingendael-onderzoeker ten slotte uit. “In principe is deze dynamiek met Rusland al honderd jaar aan de gang. De Oekraïners zien deze periode dus echt als een potentieel keerpunt.”