‘De samenleving zou floreren met nieuwe landbouwstijlen’

Moeten we de voedselproductie, het verlies aan biodiversiteit en de klimaatverandering als onderling verweven problemen beschouwen?

‘Absoluut! Wereldwijd gebruiken we 70 tot 80 procent van onze landbouwgrond voor de productie van dieren en voer. Terwijl vee slechts in 37 procent van onze eiwitbehoefte en in 18 procent van de calorieën voorziet. Alleen al de uitstoot van de mondiale voedselproductie zou de temperatuur met 1,5 of zelfs 2 graden kunnen doen stijgen. Vooral door inefficiënte vertering van dieren.’

Kunnen we deze problemen nog oplossen en een leefbare toekomst realiseren – een ‘welvarende’ samenleving, zoals u dat in uw boek noemt?

‘Ja, als we onze voedselproductie verschuiven naar een voornamelijk plantaardig dieet met minder verspilling, vooral in de hoge-inkomenslanden. Voedseltransport is geen groot probleem en is verantwoordelijk voor slechts 6 tot 10 procent van de totale uitstoot van het voedselsysteem. Er zijn nog andere redenen om lokaal te eten, zoals deelname aan de voedselproductie en het ondersteunen van lokale boerderijen. Maar de nadruk zou moeten liggen op minder gebruik van dierlijke producten.’

Kunnen we de groeiende wereldbevolking binnen planetaire grenzen voeden?

‘Als dat mogelijk is. Er zou genoeg voedsel zijn als we zouden stoppen met het voeren van koeien en varkens, die het grotendeels in mest veranderen. Vlees is kunstmatig goedkoop, omdat veel subsidies afhankelijk zijn van de hoeveelheid land en de veehouderij veel land in beslag neemt.’

‘Subsidies moeten zich richten op milieubeheer, zoals de bescherming van biodiversiteit en natuurontwikkeling, of op de diversificatie van gewassen, vooral peulvruchten. Voor meer eiwitten kun je ook precisiefermentatie overwegen, waarbij micro-organismen, in plaats van koeien, zuivel uit gras kunnen produceren. Of naar zeebronnen, zoals algen of algen.’

Denk je dat dat zal gebeuren? Overheden en bedrijven, boeren en consumenten lijken niet te willen veranderen.

‘Nou, we zullen het moeten doen. Hierover bestaat wetenschappelijke consensus. Zonder veranderingen zal de milieuschade het landbouwsysteem te veel aantasten. Uit onderzoek blijkt dat bij een temperatuurstijging van 1,5 tot 2 graden de kans op misoogsten door extreme weersomstandigheden sterk toeneemt.’

Hoe kunnen regeringen en burgers ervan worden overtuigd dat serieuze actie nodig is?

‘Twintig soorten aardappelen in plaats van vier. De vergeten groenten komen terug

‘Het is een complex systeemprobleem, met veel aspecten. Het is niet hetzelfde als naar de maan gaan, wat gepaard gaat met een reeks uiterst gecompliceerde maar beheersbare technische problemen. Bovendien is het individu meer verbonden met het voedselsysteem dan met andere systemen. Wat je eet heeft bijvoorbeeld direct invloed op de keuzemogelijkheden in de supermarkt en het restaurant. ‘

‘Het is lastig om gedrag te veranderen, maar als een minderheid van tussen de 10 en 40 procent van de bevolking een nieuwe norm overneemt, kan dat de meerderheid naar een omslagpunt duwen. Mogelijk naderen we dat omslagpunt met plantaardige diëten. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld is vlees tijdens de huidige periode van inflatie duurder geworden dan groenten, wat helpt. Tegelijkertijd werken gevestigde belangen hen tegen, net zoals oliemaatschappijen de ontkenning van het klimaat al tientallen jaren financieren. Ik denk dat we ook beter met boeren moeten communiceren en hen moeten helpen met de transitie.’

Hoe zou het landschap van Zuid-Holland er uitzien na de landbouwtransitie die u voorstelt?

‘Het biedt enorme kansen voor ander landgebruik. Zonder inefficiënt landgebruik voor de veehouderij zouden er veel meer parken en natuur in de provincie kunnen zijn. De landbouwgrond zal gevarieerder zijn, met verschillende gewassen en landbouwstijlen. De transitie gaat niet over het elimineren van vlees, maar over het uitbreiden van de plantaardige mogelijkheden: twintig soorten aardappelen in plaats van vier. De vergeten groenten komen terug.’

‘De lucht en het water worden veel schoner: we kunnen op veel meer plekken zwemmen. Meer natuur zou onze fysieke en mentale gezondheid verbeteren. Natuurgebieden zouden stormvloeden en overstromingen opvangen. Vegetatie zou koolstof vastleggen en in de bodem vrijgeven. De samenleving zou floreren! Als het zover is, zullen we ons afvragen waarom we die veranderingen niet eerder hebben doorgevoerd.”

Hoe verwerven studenten de kennis die nodig is om zo’n bloeiende samenleving werkelijkheid te maken?

‘Samen met Erasmus- en Delftse collega’s geef ik een honourscursus over duurzaamheid, inclusief de overstap naar meer plantaardig eten. We laten studenten bijvoorbeeld samenwerken met iemand van een verenigingsorganisatie. Deze vertegenwoordiger stelt een open vraag over een duurzaamheidsuitdaging, zoals: hoe kan Delft overstappen naar een plasticvrije kantine? Of: hoe kan de Leidse Hortus botanicus gezonde voeding stimuleren? Samen met de gedelegeerde ontwerpen zij mogelijke interventies en onderzoeken zij de effectiviteit ervan.’