Gas ter waarde van 3,6 miljard euro: waarom Shell heimelijk ruzie heeft met de Staat

Een arbitragezaak is een manier voor een onafhankelijke partij om een ​​geschil buiten de rechterlijke macht te bespreken. Het wordt vaak gebruikt om meningsverschillen tussen bedrijven en de overheid op te lossen.

Na jaren van vruchteloze onderhandelingen is dit volgens Shell en ExxonMobil het laatste redmiddel. De twee bedrijven tekenden in 2018 een overeenkomst met de staat om de gaswinning in Groningen te beëindigen.

Benzinevoorraad die overblijft

Een van de belangrijkste zaken die de bedrijven en toenmalig minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat tekenden, was dat de NAM afziet van de winning van 450 miljard kuub aardgas uit Groningen.

Als dit gas vandaag op de gasmarkt zou worden verkocht, zou er ongeveer 112 miljard euro worden verdiend. In ruil daarvoor bedongen de oliemaatschappijen onder meer dat de verantwoordelijkheid voor de winning (en de gevolgen daarvan) van de NAM naar de Staat zou overgaan.

De overeenkomst is gesloten om verdere aardbevingsschade in het wingebied te voorkomen. In 2019 besloot het kabinet om de gaskraan nog eerder dicht te draaien. In plaats van 2030, al in 2022. En dat scheelt een hoop benzine.

serieus geld

De oliereuzen willen hiervoor gecompenseerd worden. Het is serieus geld. Doordat de gaskraan sneller werd dichtgedraaid, kon er nog minder gas worden gewonnen. Maar liefst 15 miljard kuub minder, zo meldt RTL Z. Het ministerie en Shell willen dit cijfer niet bevestigen of ontkennen. “Wij beantwoorden geen vragen tijdens lopende procedures”, zei een woordvoerder van het ministerie.

Het is in ieder geval een discussie waard: de huidige waarde van die 15 miljard kuub bedraagt ​​3,6 miljard euro. Dit is gebaseerd op de actuele gasprijs op ICE Endex, het meest gebruikte gashandelsplatform in Europa.

Van dit bedrag gaat, na belastingen en premies, 27 procent naar de NAM, wat neerkomt op 972 miljoen euro. Dit komt neer op 486 miljoen euro per bedrijf, beiden eigenaar van de helft van de NAM. Van dat bedrag moeten uiteraard nog de winningskosten afgetrokken worden.

Ondergrondse opslag

Er zijn nog meer meningsverschillen tussen de energiereuzen en de staat. Bijvoorbeeld wat bedrijven nog ontvangen voor gas dat wordt aangetroffen in de ondergrondse reservoirs Grijpskerk en Norg.

Ook blijft er onenigheid over wie de verliezen bij gasmarketingbedrijf GasTerra moet betalen. De twee bedrijven bezitten elk een kwart van dit bedrijf. Dochteronderneming NAM heeft nog voor 5,6 miljard euro aan leningen tegoed van GasTerra, blijkt uit het laatste jaarverslag van het gasbedrijf.

Acht geschilpunten

In totaal zijn er acht controversiële punten waarover achter gesloten deuren zal worden beslist in het arbitrageproces dat de twee oliemaatschappijen begin december tegen de Staat hebben aangespannen. Dat blijkt uit de eerder deze week openbaar gemaakte brief van Shell en ExxonMobil aan aftredend staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw).

De stap naar een arbitragezaak komt het vaakst voor bij dit soort zakelijke geschillen die gevoelig zijn voor publiciteit. Omdat de zaak niet via het normale rechtssysteem loopt, hoeft de uitkomst ervan niet openbaar te worden gemaakt.

Sterk tegenovergestelde sollicitatiebrief

Dit is een gevoelig punt voor Tweede Kamerleden Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA) en Sandra Beckerman (SP). Ze willen van Vijlbrief onder meer weten waarom de zaak niet via het normale recht wordt opgelost. En of u nog plannen heeft als u de arbitragezaak verliest. Shell heeft toegezegd dat de uitspraak in de zaak bindend zal zijn.

In een debat in juni 2023 over het rapport van de parlementaire enquête naar de gaswinning maakte Vijlbrief duidelijk hoe hij op een dergelijke claim zou reageren. “Dan eindigen ook de gesprekken met de Staat.”

De commissie zelf ging in haar rapport over de claim van de energiebedrijven nog een stapje verder. De commissie onder leiding van Tom van der Lee (GroenLink-PvdA) noemt de verklaring van de oliemaatschappijen ‘schokkend’.

Sneller dan via de rechter

Een voordeel van arbitrage is dat deze doorgaans korter duurt dan via de – overbelaste – rechterlijke macht. Bovendien hebben de partijen bij het conflict veel invloed op de precieze afhandeling van de zaak, zolang ze het daar maar over eens zijn.

Wat de regels in dit geval precies zijn, is niet duidelijk. Geen van beide partijen wil er iets over zeggen. Het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI) wil geen vragen over de zaak beantwoorden.

In algemene termen legt een deskundige van de instelling uit hoe arbitragezaken werken. Zo benoemt elke partij doorgaans een arbiter, waarna de twee partijen een president kiezen. En dat de levertijd gemiddeld negen maanden bedraagt, maar soms nog veel langer.

Ook ruzie over bonnen.

Dat blijkt wel, want de NAM heeft in 2022 al twee arbitragezaken tegen de Staat aangespannen. Het gaat om de bonnen die de Staat naar het bedrijf stuurt om de schade in Groningen te herstellen en de woningen te versterken. Eén van de grieven van de NAM die aanleiding geeft tot deze zaken is dat de aangegeven bedragen niet gegrond zijn.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat houdt er rekening mee dat zij op dit gebied aan de touwtjes zal moeten trekken. De twee zaken zijn opgenomen in de door voormalig klokkenluider Ronald Plasterk gevraagde tegenslagenoverzichten van ruim 500 miljoen euro.