‘De zon gaat onder’ als wake-up call voor betere wetenschappelijke communicatie

“De zon zal ooit ondergaan.” De buurvrouw van Van Vulpen wist niet wat ze hoorde toen hij haar dit op een feestje vertelde. De volgende dag kwam hij terug om meer uitleg te vragen. “Hoewel het uitsterven van de zon miljarden jaren zal duren, bleek het voor mijn buurman iets existentieels te zijn.” Al dit soort gesprekken met mensen buiten de natuurkunde waren voor de hoogleraar een openbaring: veel mensen schijnen natuurkunde interessant te vinden. Maar ook: voor veel mensen wordt de natuurkunde nu te gemakkelijk of te ingewikkeld uitgelegd. Hoewel de natuurkunde de basis is van onze samenleving. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt voor de productie van elektriciteit, camera’s en apparatuur in ziekenhuizen.

Wetenschappelijke communicatie is ook wetenschap.

Al voordat hij hoogleraar werd, hield Van Vulpen zich bezig met wetenschapscommunicatie, omdat hij het belangrijk en leuk vindt om zijn passie voor natuurkunde te delen. Op een heel spontane manier deed hij eigenlijk gewoon iets. Dat besefte hij toen hij sprak met hoogleraar wetenschapscommunicatie Ionica Smeets. Ze vroeg hem: ‘Waarom doe je de dingen die je doet?’ Van Vulpen: ‘Ik was sprakeloos. Het was beschamend. Ik had nooit gedacht dat communicatie vanuit een wetenschappelijk perspectief bekeken kon worden. Wat werkt en wat niet?

Vanaf dat moment begon de deeltjesfysicus op een veel strategischere manier naar wetenschappelijke communicatie te kijken. Als hoogleraar onderzoekt hij nu hoe je wetenschappelijke communicatie kunt organiseren, hoe je het belang ervan kunt overbrengen aan de natuurkundegemeenschap en hoe je er meer ruimte voor kunt creëren.

neem het serieuzer

Van Vulpen hoopt dat ook anderen wetenschapscommunicatie serieuzer zullen nemen. Volgens hem wordt wetenschappelijke communicatie binnen de natuurkundegemeenschap nog vaak ondergewaardeerd. Het idee is dat je dat doet als je niet goed genoeg bent in onderzoek. Dat beeld moet veranderen, meent Van Vulpen. Bedenk bijvoorbeeld hoe belangrijk het kan zijn om politici en beleidsmakers uit te leggen hoe elektriciteit werkt bij het formuleren van beleid voor de energietransitie.

“Wetenschappelijke communicatie is een essentiële taak voor onderzoekers”, zegt hij. Niet alleen is het belangrijk om kennis te delen met een breed publiek, ook de wetenschap heeft er profijt van. “Je wordt gedwongen om van buitenaf naar je eigen onderzoek te kijken en er anders over na te denken.”

Steeds meer initiatieven

Van Vulpen is blij dat er steeds meer mooie initiatieven komen. Samen met Margriet van der Heijden (die dezelfde functie bekleedt aan de TU/e) is hij een Summer School voor promovendi en postdocs gestart, is een van de bedenkers van de muurformules in Leiden en wil samen met collega’s een minor gaan doen uit Leiden tot oprichting van natuurkunde voor niet-bètastudenten. Natuurkunde is ook voor veel andere vakgebieden van grote waarde. In Groningen is zo’n minor al een succes. Van Vulpen: ‘Mijn hoogleraarschap is een belangrijk signaal voor de gemeenschap om meer ruimte te laten voor wetenschappelijke communicatie. Ik ben blij dat ik de kloof tussen natuurkunde en wetenschapscommunicatie kan overbruggen.’

Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Een muurformule in Leiden. Danique ter Horst