Rijst planten in polder met blote voeten in de modder: ‘Op zoek naar de landbouw van de toekomst’

Op de drassige weide van Vrouwe Vennepolder staat onderzoeker Maarten Schrama blootsvoets in de modder. “Probeer hier eens met je laarzen rond te lopen, je bent ze binnen een paar minuten kwijt”, zegt hij. “Zo voelt het alsof het water de juiste temperatuur heeft voor de rijstplanten.” Schrama plant samen met boer Sander Roeleveld en onderzoekers van de Universiteit Leiden en Wageningen University and Research (WUR) rijst.

“Als we doorgaan zoals voorheen, zal de grond nog verder wegzakken en zal alles onder water komen te staan.”

Al tientallen jaren worden polders drooggepompt om een ​​hoge grasproductie te garanderen. De combinatie van lage grondwaterstanden, hoge bemesting en monotone vegetatie, vooral gras, is desastreus voor het klimaat, de biodiversiteit en de bodem. “Als we doorgaan zoals voorheen, zal de grond nog verder wegzakken en zal alles overstromen”, zegt Schrama. ‘Hier bij Polderlab onderzoeken we hoe het anders kan. Niet alleen in deze polder, maar in heel Noord-Europa.

Landbouw voorbereid op de toekomst

Eén van de mogelijkheden voor een toekomstbestendige landbouw is de rijstteelt. Vorig jaar werden hier de eerste rijstvelden ervaren, wat veel belangstelling van de media wekte. Helaas produceerde het weinig rijst vanwege de onverwacht natte zomer. De slechte oogst heeft het enthousiasme van Schrama niet getemperd. ‘Dit jaar planten we 32 rijstvariëteiten, waaronder die uit Japan, Rusland, Oezbekistan, Italië en Zweden. Er zijn vast wel rijstsoorten die het goed doen”, zegt hij glimlachend.

Eind deze maand zal er ook vis worden vrijgelaten in de rijstvelden. Afrikaanse meervallen zorgen voor een natuurlijke bevruchting met hun uitwerpselen. Bovendien beschermt het de rijst door onkruid en insecten te eten. En na rijst kun je ook vis vangen. ‘Vorig jaar hebben we het al meegemaakt. Vervolgens ging de vis naar een visrokerij in Roelofarendsveen en was heerlijk.’

Vind de juiste rijstsoort

Het vinden van de juiste rijstsoort moet uiteindelijk leiden tot een rijstveld dat meerdere jaren achter elkaar mee kan gaan. Dit is vooral belangrijk voor het terugdringen van CO2.₂de uitstoot verminderen. “Een groot deel van de uitstoot ontstaat tijdens het ploegen en bewerken van de grond”, vertelt Schrama. De komende jaren zal duidelijk worden hoeveel minder de rijstteelt uitstoot.

Naast rijst worden in het Polderlab ook blauwe bessen geteeld. In een van de velden, grotendeels bedekt met turf, kun je de eerste scheuten van bosbessenstruiken zien. “Je zou het niet geloven, maar dit zou de landbouw van de toekomst kunnen zijn”, zegt Schrama. ‘Tuf zorgt voor de juiste omstandigheden voor de blauwe bessenplant om te groeien. Bovendien werkt mos als een koolstofbom. CO₂ Het wordt uit de lucht opgenomen en in de bodem opgeslagen. Ook de grond zal weer stijgen, na tientallen jaren van verzakking.’ Nederland is een uitstekend land voor de teelt van blauwe bessen, al is dat nu nog maar zelden het geval, vertelt Schrama.

‘Dat kan bijna nergens in Nederland’

Dit experiment in de polder is mogelijk dankzij het gezamenlijke werk van burgers, boeren, wetenschappers en beleidsmakers. Schrama: ‘Dit is vrijwel nergens in Nederland mogelijk. Je mag het land niet afgraven, je mag geen hoge gewassen planten, je mag het waterpeil niet verhogen. Beleidsmakers moeten ook vooruit gaan, anders zullen boeren deze nieuwe gewassen niet kunnen verbouwen. Omdat de autoriteiten hier nauw betrokken zijn en ons bezoeken, kijken zij wat wij aantreffen in de vergunningsprocedures. De regels zijn nog te veel aangepast aan het gemiddelde gebruik, aan de status quo.’

Om deze verandering succesvol te laten zijn, is er interdisciplinaire samenwerking nodig. ‘Er moet iets veranderen, maar we moeten ook op landelijk en provinciaal niveau de regels durven veranderen. Daarom is het een enorm interdisciplinair project, waar bijvoorbeeld ook bestuurskundigen en antropologen aan meedoen.’

“Dat het beeld van het landschap gaat veranderen, is voor veel mensen vervelend.”

Schrama passeert het bosbessenveld en wijst naar een veld verderop waar een groep onderzoekers in het gras met elkaar zit te praten. ‘Dit zijn verschillende sociale wetenschappers. Want hoe verander je de diepgewortelde neiging om alles precies te laten zoals het is? Dat het beeld van het landschap gaat veranderen, vinden veel mensen vervelend.’

Het is duidelijk dat er nog heel wat obstakels zijn op weg naar de landbouw van de toekomst. ‘Eén aspect hoeft niet te werken en het werkt niet. Daarom ontmoeten hier in de polder vijf disciplines elkaar. Deze transitie kan alleen succesvol zijn als iedereen meedenkt.’

Tekst: Tom Janssen
Foto’s: Monique Shaw

E-mail de redacteur