PFAS-familie in Drentsche Aa maakt zich zorgen over pesticidenwaakhond

Bij de Drentsche Aa zijn significante concentraties trifluorazijnzuur (TFA), een stof gerelateerd aan schadelijke PFAS, aangetroffen. Dit blijkt uit een onderzoek dat Pesticide Action Network (PAN) Europe in verschillende landen heeft uitgevoerd. De pesticidenwaakhond vindt de omvang van “deze besmetting” “schokkend”.

Van de 23 onderzochte Europese wateren staat de Drentsche Aa op de zesde plaats als het meest vervuilde water met transvetzuren, zegt PAN, dat tot doel heeft het gebruik van schadelijke pesticiden uit te bannen. TFA ontstaat onder meer door het gebruik van PFAS-bestrijdingsmiddelen en is daar een afbraakproduct van. Waterbedrijf Groningen gebruikt de Drentsche Aa voor drinkwater.

De PAN heeft voor de Drentsche Aa gekozen omdat het een ‘gesloten waterreservoir’ is, zegt Margriet Mantingh, voorzitter van het in Assen gevestigde PAN Nederland. “Water wordt niet beïnvloed door bijvoorbeeld de Eems of de Rijn. Alles in het water komt uit de directe omgeving.”

Trifluorazijnzuur komt vaak via industriële lozingen in water terecht. Neem bijvoorbeeld het chemieconcern Chemours, dat eerder dit jaar een deel van zijn fabriek in Dordrecht sloot om boetes voor het weggooien van de stof te voorkomen. Maar ook via de landbouw komen chemicaliën in de lucht en het water terecht.

De PAN vermoedt dat TFA in de Drentsche Aa terechtkomt. De boeren zijn hier niet verantwoordelijk voor. Op productetiketten zou bijvoorbeeld niet duidelijk zijn of gewasbeschermingsmiddelen PFAS-bestrijdingsmiddelen bevatten.

PAN wijst op de EU-richtlijn drinkwater. Daarin staat dat de totale PFAS maximaal 500 nanogram per liter kan zijn. In Drentsche Aa zijn hogere hoeveelheden TFA aangetroffen, namelijk 1.500 nanogram per liter. Maar dit gaat niet boven een grens, voor de TFA is de norm 2.200. “TFA wordt nog niet als een PFAS-verbinding beschouwd”, weet Mantingh. ‘Ik denk dat we dat moeten doen.’

Jan Peter van der Hoek, hoogleraar drinkwatervoorziening aan de TU Delft en werkzaam bij Waternet Amsterdam, wijst op de discussie die nu gaande is. Volgens hem is TFA een kleine verbinding en is het de vraag of TFA voldoende ‘koolstofatomen’ bevat om in de categorie PFAS te vallen. “Als we TFA beschouwen als onderdeel van de PFAS-groep, dan zal TFA heel snel de PFAS-norm consumeren”, doelt hij op de EU-limiet van 500 nanogram per liter.

De PAN wil snelle politieke actie om te voorkomen dat de AFC zich verder verspreidt. Ze wijst op de gezondheidsrisico’s van het middel. “Daar zijn steeds meer bewijzen voor”, zegt PAN-voorzitter Mantingh. “Maar er is meer onderzoek nodig, want er is nog geen overeenstemming over de gevolgen.” Mantingh wijst op het ‘voorzorgsprincipe’. “Maar de sector wordt nog steeds geconfronteerd met veel obstakels.”

In Nederland worden transvetzuren bijvoorbeeld ook aangetroffen in de Rijn en de Maas. De stof is zeer oplosbaar in water, waardoor drinkwaterbedrijven deze moeilijk kunnen verwijderen. Drinkwaterbedrijven willen daarom voorkomen dat TFA in het water terechtkomt. Van der Hoek: “Dat betekent dat het bij de bron moet worden aangepakt. De beste optie is het gebruik van TFA verbieden.”

PAN maakt bekend dat het in juli nieuwe onderzoeksresultaten zal presenteren. Vervolgens wordt het drinkwater getest.