Groningse kerken als podium voor muziek en theater: ‘We moeten deze kerken hun betekenis teruggeven, maar dan op een nieuwe manier’

Met zijn nieuwe show Losgekoppeld Singer-songwriter Wende treedt komend weekend op in de Nicolaïkerk in Appingedam. In dezelfde Nicolaikerk, op vrijdagavond: Maria Maria Maria, muziektheater van De Veenfabriek. In de Stefanuskerk in Holwierde, zaterdag en zondag: zangeres Janne Schra en gitarist Laurens Radstake. In Wirdumkerk: Jongen, je moeder…, muziek, dans en theater in één van theatergezelschap Zuhause. In de Petrus en Pauluskerk in Loppersum: de singer-songwriter Johannes Sigmond alias Blaudzun.

Appingedam, Holwierde, Wirdum en Loppersum liggen in Groningen. Om precies te zijn: in een brede strook ten noorden van de stad moet je oppassen dat je de omweg niet mist als je naar zo’n stadje rijdt. Het omliggende terrein is vlak, leeg en rustig, de wegen zijn smal.

En in vrijwel elk dorp in deze streek staat wel een oude kerk, vaak uit de 12e of 13e eeuw. Bij het binnenkomen van de stad verschijnt er een bord met de boodschap “Kerk open” en inderdaad, de deur is niet op slot, je kunt zonder meer naar binnen. Al deze kerken worden ‘s ochtends geopend (en ‘s avonds gesloten) door een van de zevenhonderd vrijwilligers van de Groninger Kerkstichting. Deze stichting, opgericht in 1969, beheert 101 kerken, 2 synagogen, 9 torens (vrijstaand) en 62 begraafplaatsen in Groningen.

Lees ook
‘Nostalgische Groningers, we zien ze steeds vaker’

Bijna spirituele ervaring

Het is prachtig weer, groene velden glinsteren onder een strakblauwe lucht. We zitten buiten aan een houten tafel in de Mariakerk in Oosterwijtwerd (25 kilometer van Groningen, 10 kilometer van Delfzijl): Geert Lameris, Leo Delfgaauw, Mirjam van der Heide en de journalist. De drie zijn respectievelijk oprichter-creator, president en (tijdelijk) leider van het Festivalproject. terug naar het begin, 25 voorstellingen (120 voorstellingen) in achttien kerken in Groningen. Muziek, theater, dans, gesproken woord, audiokunst: het is er allemaal. Dit weekend wordt de vijftiende editie gevierd. Hier in de Mariakerk in Oosterwijtwerd zal Collectief Tijdloos de gesproken woordprestatie (On)bevlekt. In totaal zes shows, drie keer per dag.

Wij zijn er vandaag omdat juist op deze plek het festival is ontstaan, of tenminste: het idee ervan. Geert Lameris, woont in de stad: “Ik was hier aan het fietsen en ik zag iemand graven vlakbij de kerk. Ik stapte uit en vroeg of ik naar binnen mocht gaan om de kerk te bezichtigen. Ik beklom de trap naar het balkon bij het orgel en toen gebeurden er twee dingen. In eerste instantie scheen de zon heel mooi, het was bijna een spirituele ervaring. En toen kwam iemand uit de stad de kerk binnen om aan te bellen. Die klok is nu geëlektrificeerd, maar werd toen nog wekelijks opgewonden. Dus er was dat licht, dat spirituele ding. En er was een enorme deelname.”

Voorafgaand aan ons gesprek zocht hij oude aantekeningen op: wat er daarna gebeurde toen hij zich realiseerde dat meer mensen zo’n ervaring zouden moeten hebben. “Eerst begreep ik het niet, ik wilde iets met religies doen, maar ik wist niet zo goed wat. Toen dacht ik: we moeten die kerken hun betekenis teruggeven, maar dan op een nieuwe, andere manier. Vóór de secularisatie waren ze functioneel: daar werd je gedoopt, daar trouwde je, daar werd je begraven. Maar ook al gaan mensen niet meer naar de kerk, de behoefte om na te denken over de zin van het leven is er nog steeds. Van daaruit ging ik verder, ik dacht: we moeten terug naar dat begin, naar dat eerste gevoel – en Dat “Het kan met kunst en cultuur.” Zo werd ‘terug naar het begin’ ook de naam van het festival.

oprichter van het Back to the Beginning-festivalGeert Lameris In eerste instantie begreep ik het niet, ik wilde iets met religies doen, maar ik wist niet zo goed wat.

Mariale schilderijen

Geert Lameris was destijds commercieel directeur van het Groningse Super Librum, een middeleeuws muziekensemble. Hij heeft veel mensen ontmoet en kent die hij heeft ingehuurd. Of ze vroegen zelf of ze mee mochten doen. Zoals Henk van Os, voormalig directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam, bekend van zijn kunstprogramma’s op televisie en in Groningen. “Dat eerste jaar maakte Henk een rondleiding langs de Mariaschilderijen in de Petrus en Pauluskerk in Loppersum. De belangstelling was enorm, mensen stonden al een uur van tevoren bij de kerk te wachten.”

Wat ook meehielp aan de start van het festival: 2008, het jaar van de eerste editie, was het ‘Jaar van het Religieus Erfgoed’. “Daardoor kregen we meteen subsidie.” Jaarlijks wordt nog steeds een beroep gedaan op deze fondsen en sponsors, maar de ticketopbrengsten (42,50 voor een dagkaart, met toegang tot alle voorstellingen) dekken de kosten niet.

Ook de weersvoorspellingen voor komend weekend zijn goed. En dat is nog steeds belangrijk, want het is de bedoeling dat bezoekers op de fiets van show naar show gaan. Je ziet het op sfeerfoto’s in het ‘Final Content Report 2023’, toen het ook nog eens aangenaam weer was. Artiesten die dat jaar optraden waren onder meer de harpiste Lavinia Meijer (Stefanuskerk in Holwierde), het theatrale Nina de la Parra (Johanneskerk in Losdorp), de zangeres Nora Fischer (Eenumkerk) en het Wabi Sabi Theater (Wirdumkerk).

Wat opvalt: veel belangrijke namen bezoeken dit festival, ook al is het relatief onbekend. Veel publiek is er ook niet: 2.500 bezoekers.

Leo Delfgaauw: “Het is niet veel, nee.” Geert Lameris: “Het is geen groot festival, maar dat is ook niet de bedoeling. Het is een belevingsfestival: het is intensief, je ziet optredens waar je indruk op maakt. En dan wil je toch even in het gras liggen en fietsen naar het volgende stadje.” Leo Delfgaauw: “Het mag wel wat groter, met enkele kerken die nog per fiets te bezoeken zijn. Maar er is een kritische bovengrens: je wilt niet dat mensen naar een kerk komen die al vol is.” Mirjam van der Heide: “Het heeft ook te maken met de capaciteit van de kerken. Vaak is er plaats voor niet meer dan honderd mensen, soms zelfs minder. Maar het festival groeit, op zaterdag waren de tickets een week geleden al uitverkocht.”

grote namen

En de grote namen, hoe komen ze hier? Leo Delfgaauw: “Niet alleen de grote namen, toch? Ook onbekend: studenten aan het conservatorium of de kunstacademie. Maar inderdaad, we hebben een goede reputatie onder kunstenaars. Ze komen hier graag om een ​​nieuw programma uit te proberen. Je speelt in een prettige omgeving, dichtbij het publiek.” Mirjam van der Heide: “Wende is een goed voorbeeld. Van Losgekoppeld Ze heeft hier bewijs. Later zal dat in Carré zijn.” Leo Delfgaauw: “Ze was hier eerder. Dit jaar belde het bureau ons op en vroeg of ze hier nog een keer een nieuw programma konden proberen.”

Of neem vorig jaar: “dat voorbeeld is ook prachtig.” Vervolgens bood de sopraan Nora Fischer haar interpretatie aan (gesproken) De sprong voor het eerst gehoord in de Eenumkerk. Naderhand kwamen mensen haar omhelzen en bedanken met tranen in hun ogen, zei ze later. NRC: “Wat moet zo’n publiek doen met een zangeres die doodsbang is omdat ze denkt dat ze geen hoge ‘e’ meer kan zingen, vroeg ik me vooraf af. Er zijn ernstiger problemen: ik verwachtte dat het stedelijke verhaal over mijn zelfontwikkeling en de gevaren van perfectionisme hier met onbegrip zou worden ontvangen. Niets bleek minder waar.”

Delen





E-mail de redacteur