Congres: Regeren in tijden van polarisatie

Sessie 1: Polarisatie, politiek en responsief bestuur

Het politieke landschap in Nederland verandert in een snel tempo. De traditionele tussenpartijen hebben plaats moeten maken voor nieuwe partijen die erin zijn geslaagd sociale onvrede tot speerpunt van hun politieke programma’s te maken. Zij bezetten de flanken van het politieke spectrum waar zij erin zijn geslaagd veel nieuwe kiezers te mobiliseren en de tussenliggende partijen in het defensief te plaatsen. Polarisatie en fragmentatie in landelijke, provinciale en lokale medezeggenschapsorganen leiden tot een nieuwe dynamiek tussen politiek en bestuur.. De centrale vraag in deze sessie is hoe politieke fragmentatie en polarisatie het vermogen van de overheid, en dan met name publieke organisaties, beïnvloeden om beleid te formuleren dat recht doet aan de gevoelde spanningen in de samenleving en tegelijkertijd efficiënt en effectief publieke meerwaarde te realiseren. .

Deze deelsessie wordt verzorgd door:

• Promovenda Silke Herms aan de Universiteit Leiden.
• Prof. Dr. Sanneke Kuipers met ervaring op het gebied van crisismanagement aan de Universiteit Leiden.

Sessie 2: Polarisatie, maatschappelijke belangen en responsief bestuur

Vraagstukken als klimaat, duurzaamheid en natuur hebben voor grote sociale spanningen gezorgd. Nationale en gedecentraliseerde overheden worden geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen, variërend van huisvesting, immigratie, gezondheidszorg tot ruimtelijke ordening en mobiliteit. In de samenleving zien we steeds meer belangen ontstaan ​​die, al dan niet georganiseerd, hun eisen aan de overheid voorleggen. De opkomst en intensivering van sociale protesten stelt publieke organisaties voor uitdagingen. Enerzijds hebben publieke organisaties, of ambtenaren op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau, de kennis en steun van maatschappelijke organisaties nodig om beleid te formuleren en uit te voeren. Aan de andere kant zetten maatschappelijke belangen de overheid zelf onder druk, omdat het bevredigen van de wensen van de ene groep ten koste kan gaan van de belangen van de andere groep. De centrale vraag van deze sessie is dan ook in hoeverre overheden, ondanks strengere maatschappelijke organisaties, kunnen blijven reageren op het algemeen belang.

Deze deelsessie wordt verzorgd door:

• Ida Hobma, PhD-kandidaat aan de Universiteit Leiden.
• Prof. dr. Caelesta Braun met ervaring op het gebied van belangenbehartiging, publieke besluitvorming en toezicht aan de Universiteit Leiden.
• Dr. Ellis Aizenberg met ervaring op het gebied van belangenbehartiging, lobbyen en waargenomen legitimiteit aan de Universiteit Leiden.

Sessie 3: Polarisatie in Zuid-Holland

In deze sessie staan ​​de resultaten centraal van het onderzoek naar sociale polarisatie dat de Universiteit Leiden een jaar geleden uitvoerde onder inwoners van Zuid-Holland. Het politieke landschap is weer veranderd, maar dit weerhoudt de resultaten er niet van om bestuurders en ambtenaren van de provincie Zuid-Holland informatie te verschaffen over wat er onder haar burgers gebeurt.

In deze sessie analyseren we het onderzoek op twee niveaus. Eerst bespreken onderzoekers en ambtenaren gezamenlijk de onderzoeksresultaten en reflecteren provinciale ambtenaren op wat zij uit de onderzoeksresultaten hebben geleerd. Met andere woorden: hoe is de polarisatie in Zuid-Holland en hoe verhouden de resultaten zich tot het landelijke beeld?

Ten tweede analyseren we de mogelijkheden van enquêtes en andere onderzoeksmethoden om beleid te formuleren dat rekening houdt met de wensen en gevoelens van de samenleving. De centrale vraag hier is hoe kennis over sociale spanningen, verkregen uit enquêtes en mogelijk andere instrumenten, het beste kan worden gebruikt en ingezet om responsief beleid te creëren. Ten slotte worden deelnemers aan de sessie uitgenodigd om na te denken over de opzet en vragen van een nieuw onderzoek dat de provincie Zuid-Holland wil gaan uitvoeren. Welke vragen en onderwerpen moeten worden aangepakt? En hoe kan de inzet van informatie de komende bestuursperiode (beter) worden benut?

Dit onderdeel wordt verzorgd door:

• Dr. Dimiter Toshkov met ervaring op het gebied van beleidsimplementatie binnen de EU aan de Universiteit Leiden.
• Dr. Lars Brummel, expert op het gebied van crisismaatregelen in de context van multi-level governance aan de Universiteit Leiden.
• Tim de Beer, Senior Beleidsmedewerker Sociale Ontwikkeling van de Provincie Zuid-Holland.

Sessie 4: Polarisatie en morele dilemma’s onder ambtenaren

Sociale en politieke polarisatie heeft ertoe geleid dat morele dilemma’s steeds vaker voorkomen onder ambtenaren van ministeries, provinciale en gemeentelijke besturen. Ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken protesteren bijvoorbeeld al een tijdje tegen het beleid van de regering ten aanzien van het Israëlisch-Palestijnse conflict, en een paar maanden geleden ondertekenden enkele duizenden functionarissen een klimaatpetitie waarin de regering werd opgeroepen het klimaatbeleid te versnellen. en in het bijzonder de Natuurherstelwet. Binnen publieke organisaties op alle niveaus worden programma’s gericht op bewustwording en het bespreken van morele dilemma’s gevormd en aangeboden. Zo ontmoeten ambtenaren elkaar in interviewgroepen of nemen ze deel aan socratische gesprekken waarin ze leren hun dilemma’s binnen de organisatie te verwoorden en binnen de eigen organisatie kritische tegenstellingen verder te ontwikkelen. In deze panelsessie gaan we in op de vraag hoe morele dilemma’s binnen publieke organisaties kunnen worden aangepakt. In hoeverre moeten individuele morele dilemma’s het werk van ambtenaren beïnvloeden? In hoeverre moeten zij zich conformeren aan de democratische besluiten van politieke meerderheden? En wat zijn de opties als de kloof tussen het morele kompas en de inhoud van beslissingen te groot wordt? Het antwoord op deze vragen ligt deels in de manier waarop loyale tegenspraak binnen publieke organisaties is georganiseerd en daarom zullen we dit ook in het panel bespreken.

Deze deelsessie wordt verzorgd door:

• Prof. Dr. Kutsal Yesilkagit, expert op het gebied van internationaal bestuur.
• Antje Jordan, Hoofd Landbouwtransitie Provincie Zuid-Holland.

Sessie 5: Polarisatie en democratische rechtsstaat

Polarisatie wordt al jaren geproblematiseerd als een vraagstuk dat zich vooral afspeelt tussen burgers en de overheid en tussen burgers onderling. Er is ook vaak opgemerkt dat polarisatie in de kern een waardevol kenmerk is van een gezonde democratie. Intensieve debatten, wederzijds scepticisme en de strijd om ideeën zijn immers zuurstof voor democratische besluitvorming. De laatste tijd is het echter steeds duidelijker geworden dat te veel polarisatie het functioneren van de democratie belemmert. Niet alleen in formele zin, zoals de fragmentatie van het partijpolitieke landschap en moeilijk te vormen meerderheden, maar ook in materiële zin: hoeveel ruimte is er, gegeven de gepolariseerde verhoudingen in de samenleving en het partijpolitieke landschap, om geweldige resultaten behalen? Grootschalige maatschappelijke ambities (grote transitieopgaven, maanprojecten) waar veel mensen behoefte aan hebben? Hoeveel ruimte is er, gegeven de gepolariseerde verhoudingen in de samenleving en het partijdige landschap, om een ​​inhoudelijk en zorgvuldig debat te voeren over kwesties die gevoelig maar strategisch belangrijk zijn, zoals het ontwerp van (schaarse) ruimte in relatie tot klimaatuitdagingen en van huisvesting? ? De centrale vraag van deze sessie is welk effect polarisatie heeft op het functioneren van onze democratische rechtsstaat.

Deze deelsessie wordt verzorgd door:

• Prof. dr. Caspar van den Berg, expert op het gebied van transities in de publieke sector aan de Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Leiden.
• Eric Terlien, ruimtestrateeg van de provincie Zuid-Holland.