Volluk: Vluchtelingen in 1944. En nu weer?

19-02-2024

Algemeen

In februari 1944, inmiddels 80 jaar geleden, dwongen de Duitse bezetters alle inwoners van onder meer Tholen het eiland zo snel mogelijk te verlaten omdat ze alles onder water gingen zetten (overstroming). Bewoners kregen een maand de tijd om zelf een adres te zoeken; wie dat niet deed of kon, werd gedwongen ergens gehuisvest te worden. Later konden de inwoners van de stad Tholen blijven zitten, omdat dit het hoogste punt was en niet onder water zou komen te staan.

Velen zochten eerst in de omgeving naar familie of kennissen of ze daar terecht konden, en dan was West-Brabant vaak de eerste keus. Maar er zijn voorbeelden van verhuizingen tot in Groningen: zo kwamen gezinnen uit Tholen, maar ook van andere verzonken eilanden in de Zeeuwse delta en Zuid-Holland, naar Halsteren. Er zijn cijfers bekend van 2.100 evacués die in Halsteren en de Lepelstraat aankwamen, op een bevolking van 7.000 inwoners. Later verwelkomden ook andere gemeenten, waaronder Eindhoven, op verzoek van de burgemeester vluchtelingen (nu weer heel actueel!).

Deze mensen brachten ook bezittingen en huisdieren mee. Het waren veelal kleine boeren, denk aan koeien, schapen, varkens en paarden. Ook werd een deel van de oogst afgenomen en omdat de Steenbergseweg al voor de oorlog was gegraven, werden in deze open ruimte aardappelen en andere producten ingekuild en bewaard.

Penthouse

Mijn moeder vertelde mij ook altijd over een gezin in Vetterik, waar een weduwe met tien kinderen een gezin uit Oud Vossemeer verwelkomde, bestaande uit een echtpaar met eveneens tien kinderen. We lachten altijd dat er altijd iemand was om te helpen. WC. -De deur (buiten) wachtte. Nee, denk niet dat dit een hotel of een groot huis was, het was een gewoon huis op het platteland met een voorkamer/kamer, een aangebouwde schuur en een grote zolder erboven. . Ook hier waren geen kamers, maar eerder een grote kamer waar meerdere matrassen waren geplaatst, waardoor er voor iedereen samen een plek ontstond. Normaal sliepen de ouders op de bedstee beneden en koken gebeurde vaak met een butaangasfornuis op een tafel in de schuur of op het fornuis in de kamer. Er was geen stromend water of elektriciteit.

Gastvrij

Deze ontvangst van mensen vond plaats in vrijwel elk huis met een (aparte) woonkamer. Vrijwel overal werden voor hen totaal onbekende gezinnen gastvrij ontvangen en zonder te weten voor hoe lang. Ook de enkele kleinere huizen verwelkomden gastvrij een gezin. Veel ruimte had een alleenstaande grootmoeder dus niet. Er was maar één slaapplek voor de ouders, maar de oplossing werd gevonden door de kinderen van het gezin elke avond naar het huis van de buren te sturen, waar ze op zolder konden slapen en ‘s ochtends weer bij hun grootmoeder konden eten.

vervoerd

We moeten niet vergeten dat voorheen iedereen onbekend voor elkaar was. Zo stopte er een paard en wagen met een heel gezin, ik denk zes kinderen, en kwamen er mensen om onderdak vragen. Toen ze akkoord gingen, bleek dat de vader in die kar bovenop een lading stro lag. Hij had eerder zijn nek gebroken en werd zo vervoerd. Al deze informatie heb ik verkregen van mensen die ooggetuigen waren of het persoonlijk hebben meegemaakt.

‘Een weduwe met tien kinderen beschermde een gezin tegen een echtpaar dat ook tien kinderen had!’

Tot de volgende Volluk, Twan Simons.

Foto: Zie de publicatie hiernaast, uit het Jaarboek Ons Dorp in de Tweede Wereldoorlog van Heemkundekring Halchterth 2018-2019, met bijzondere gegevens over Halsteren en Lepelstraat.